حرفه در ترجمه ی شفاهی

حرفه در ترجمه شفاهی

مطالعات ترجمه ی شفاهی در آموزش ترجمه انگلیسی از دیدگاه تاریخی و البته معاصر، اساسا به افرادی مربوط می شوند که ترجمه ی شفاهی حرفه ی آنهاست. حرفه در ترجمه ی شفاهی عرفا با صورت شغل تعریف می شود که مستلزم داشتن دانش و مهارت های خاص اکتسابی از طریق آموزش است و در نتیجه در جامعه شناخته شده است و جایگاه معینی دارد. چنین تمرکزی بر حرفه ی ترجمه ی شفاهی ناشی از ریشه ی عمیق حوزه ی مطالعه ی آکادمیک در حوزه ی حرفه ای عمل ترجمه است. موضوعات تحقیق شامل مسائل جامعه شناختی هویت و جایگاه حرفه ای، ماهیت توانش و رفتار اخلاقی مترجم حرفه ای به همراه کیفیت خدمات حرفه ای می شوند که مترجم در شرایط کاری خاص ارائه می کند.

جامعه شناسی در ترجمه شفاهی

مترجمان شفاهی که گروهی حرفه ای با تعریف کمابیش واضحی هستند را می توان در سطوح مختلف تحقیق جامعه شناختی مورد مطالعه قرار داد: در سطح کلان، جایگاه و قدرت مترجمان شفاهی که جامعه ای شغلی در جامعه ی حاضر هستند، در کانون تمرکز تحقیق قرار دارد ؛ در سطح بینابین یا وسط، ترجمه ی شفاهی در بافت محیط های اجتماعی و از یک طرف ، و نبود گسترده ی تربیت خاص و معیارهای کنش تایید شده ی ویژه ی ترجمه ی شفاهی قضایی از طرف دیگر، خلا ایجاد می کند.

محیط های حقوقی

به علاوه، تنوع محیط های حقوقی زیاد است و از مصاحبه های پلیسی و دادرسی های ویژه پناهجویان (مثلا پولابوئر ۲۰۱۵) تا انواع رویه های مدنی و کیفری (مارتینز – گومز ۲۰۱۴) به همراه محدودیت های نهادی خاص خود را در بر می گیرد. ترجمه ی شفاهی در موارد مرتبط با خشونت جنسیتی که موضوع پروژه ی اسپانیایی SOS-VICS است، نمونه ی دیگری است.

اجرا شدن ترجمه ی شفاهی در دادگاه

با توجه به چنین تنوعی و سنت های حقوقی ملی و تنوع قابل ملاحظه ی زبان ها، امکان نیل به هدف معیارهای حرفه ای پیوسته در مقایسه با معیارهای رایج در محیط های بین المللی، در آینده ی نزدیک وجود ندارد. باید دید که با استفاده از معیارهای بین المللی جدیدا اتخاذ شده مانند ISO 13611 («ترجمه ی شفاهی – خط مشی های ترجمه ی شفاهی برای اقلیت ها») و ISO 18841 («ترجمه ی شفاهی – الزامات و توصیه های کلی») تا چه حد می توان این روند را تسریع کرد. در هر حال، لازم است که تحقیق داده بنیاد نظام مند در این حوزه همسو با قوم نگاری پیشگام برک – سلیگسون (۱۹۹۰) با موضوع ترجمه ی شفاهی در دادگاه، پروژه ی بریتانیا با موضوع دسترسی ناشنوایان به عدالت (برنان ۱۹۹۹) و کار اخیر هیل (۲۰۱۱) در استرالیا (نیز نک. هیل ۲۰۰۶) اجرا شود.

ترجمه ی شفاهی در محیط های پزشکی

آنچه گفته شد، در ترجمه ی شفاهی در محیط های پزشکی که دومین حوزه ی عمده ی ترجمه ی شفاهی زبان گفتاری در اجتماع است (هیل ۲۰۰۷)، نیز مصداق دارد. مترجمان شفاهی پزشکی در عین حال که به اندازه ی مترجمان شفاهی قضائی با محدودیت های حقوقی روبرو نیستند، در تلاش برای ارتقا معیارهای حرفه ای در برابر نهادی قوی و بسیار منظم قرار دارند.

در واقع، به استثنای موارد معدود (نک. پوئیلا فورتیر ۱۹۹۷) هیچ شرایط حقوقی نسبت به حق مسلم دسترسی به مترجم شفاهی در محیط های پزشکی وجود ندارد، و از طرف دیگر، نهادهای پزشکی هیچ تمایلی به ارائه و تامین هزینه ی خدمات ترجمه ی شفاهی حرفه ای ندارند. این نبود بازار مشخص، ظهور حرفه را، حتی با وجود نیازهای کاملا مستند، با دشواری روبرو ساخته است، و زمینه را برای رواج مدل های موردی خدمات دهی با تکیه بر دو زبانه های تربیت نشده یا کم تربیت شده آماده ساخته است.

تضاد نقش بین دیدگاه مترجم شفاهی و دیدگاه خدماتی

در چنین شرایطی، تخصصی شدن عمدتا ماهیت «نهاد – محوری» به خود گرفته است (اوزولینس ۲۰۰۰)، و از سال های ۱۹۶۰ به بعد، تحقیق در ترجمه ی شفاهی در محیط های پزشکی، به جای دیدگاه ترجمه ی حرفه ای قویا منعکس کننده ی دیدگاه نهاد پزشکی است (پوچ هکر ۲۰۰۶ الف). سیه در مجموعه مطالعات خود (مثلا ۲۰۰۷) به مسئله ی تضاد نقش بین دیدگاه مترجم شفاهی و دیدگاه خدماتی پرداخته و رویکرد سودجویانه طرف دوم رابرجسته ساخته است. در کنار مسائل گسترده ی بهداشت عمومی و مشاورات پزشکی، ترجمه ی شفاهی در محیط های سلامت روان (مثلا بوت ۲۰۰۳، ۲۰۰۵، ۲۰۱۵) مورد توجه خاصی قرار گرفته است.

رویه هم رفته، میزان تاثیرگذاری محدودیت های متنوع محیط های پزشکی بر عمل مترجمان شفاهی کمابیش حرفه ای در این حوزه در مطالعات گفتان – محور و قوم نگاشتی (مثلا آنجللی ۲۰۰۴ الف؛ بولدن ۲۰۰۰؛ دیویدسون ۲۰۰۲) مورد تاکید قرار گرفته است. در حالی که کار در محیط حقوقی، پزشکی و خدمات اجتماعی برای مترجمان شفاهی ناشنوایان و مترجمان زبان گفتاری به یک اندازه رایج است، محیط های اجتماعی دیگری هم هستند که اهمیت خاصی در ترجمه ی شفاهی برای ناشنوایان دارند.

ترجمه ی شفاهی آموزشی

در کشورهایی که در آنها طبق مصوبه، دانش آموزان و دانشجویان ناشنوا “تفکیک کلاسی” نمی شوند (همانگونه که در سال های ۱۹۷۰ در آمریکا تصویب شد) ترجمه ی شفاهی آموزشی یکی از حوزه های حرفه ای عمده برای مترجمان شفاهی ناشنوایان است. در ایالات متحده که در مدارس، کالج ها و دانشگاه ها جزو مهم ترین استفاده کنندگان خدمات مترجمان شفاهی ناشنوایان هستند، ترجمه ی شفاهی آموزشی موضوع انبوه ادبیات این حوزه بوده است(اسمیت ۲۰۱۵).

محققان ، در آمریکا و در کشورهای دیگر، به بررسی تاثیرشناختی سخنرانی های ترجمه شده پرداخته اند (مثلا لوینگستون و دیگران ۱۹۹۴؛ ماشارک و دیگران ۲۰۰۴) و پویایی تعامل کلاسی واسطه ای و چالش های ایدئولوژیک گسترده تر استفاده از مترجمان شفاهی به منظور فراهم سازی دسترسی برابر به آموزش را مورد بحث قرار داده اند که مورد آخر درباره ی مترجمان شفاهی گفتاری در آموزش عالی نیز مصداق دارد و در بعضی از دانشگاه های آفریقای جنوبی نیز مورد استفاده قرار گرفته است(ورهف و دوپلسیس ۲۰۰۸).

در بین بافت های نهادی مختلف که مترجمان شفاهی ناشنوایان می توانند در آنجا کار کنند، محیط های تئاتر و محیط های مذهبی با چالش های خاص همراه هستند(نک. فریشبرگ ۱۹۹۰). یک مورد خاص ترجمه ی شفاهی ویژه ی کلیسا است که با وجودی که عمدتا زیر سرواژه ی ترجمه ی شفاهی غیرحرفه ای قرار می گیرد، اخیرا در جایگاه حوزه ی عمل و تحقیق در ترجمه ی شفاهی زبان گفتاری نیز مورد توجه قرار گرفته است(مثلا هوکانن ۲۰۱۲؛ کارلیگ ۲۰۱۰).

هویت و جایگاه ترجمه شفاهی

پیش از ظهور هویت حرفه در ترجمه شفاهی مجزا برای مترجمان شفاهی، خصوصیت اصلی جایگاه اجتماعی این مترجمان هویت فرهنگی دوگانه ی (و از این رو، غالبا نا مشخص) آنها است. از دیدگاه تاریخی، این غوطه وری در بیش از یک جامعه ی فرهنگی است که به افراد صلاحیت پذیرش نقش مترجم شفاهی را می بخشد، و این جایگاه فرهنگی التقاطی مسائل وفاداری را مطرح کرد.

بنابراین، امپراطوری ها و گروه های غالب در صدد برآمدند تا با استفاده از آنچه کرونین (۲۰۰۲) آن را شرایط “مستقل” (و نه “ناخودمختار”) می نامد، از مترجمان شفاهی گمارده ی خود اطمینان حاصل کنند و از تکیه بر دیگر فرهنگی اجتناب کنند. امروزه مسائل هویت و وفاداری فرهنگی اهمیت خاصی در ترجمه ی شفاهی برای ناشنوایان دارند که در آن مترجمان شفاهی ناشنوایان که اعضای جامعه ی فرهنگی “ناشنوایان” هستند، صرفا بخشی از نیازهای ارتباطی و ترجمه ای مصرف کنندگان ناشنوا را برآورده می سازد.

آنگونه که کوکلی (۲۰۰۰) می گوید، مترجمان شفاهی ناشنوایان که به جای غوطه وری فرهنگی، از مسیر آکادمیک به حرفه ی ترجمه دسترسی دارند، از دید ناشنوایان در جایگاه اعضای فرهنگ اکثریت قرار دارند که مسبب به حاشیه رانی آنها هستند. از طرف دیگر، در جامعه ی زبان گفتاری احتمال دارد که مترجمان شفاهی متعلق به اقلیت قومی یا فرهنگ مهاجر تک تک مشتریان از نگرش های حاکم به دیگر فرهنگی در جامعه ی روز تاثیر بپذیرند که چنین وضعیتی تلویحات اساسی برای به رسمیت شناسی و جایگاه حرفه ای آنها به همراه دارد.

ترجمه ی شفاهی همایشی بین المللی

یگانه حوزه ی حرفه ای که جایگاه (بالای) مترجمان شفاهی در آن عاری از تردید است و البته پیوند ضعیفی با هویت فرهنگی دارد، ترجمه ی شفاهی همایشی بین المللی است. فلدوگ (۱۹۹۶) در مرور جامع خود بر حرفه ی ترجمه ی شفاهی همایش در آلمان به مسائلی از قبیل به رسمیت شناسی و وجهه عمومی مترجمان شفاهی همایشی که به مثابه مترجمان شفاهی داستانی در آثار ادبی انعکاس یافته اند (مثلا کورز ۲۰۰۷) و در رسانه های جمعی اشاره می کند.

از دیدگاه کاملا تجربی، دام و زسن (۲۰۱۳) جایگاه شغلی مترجمان شفاهی همایش را مورد بررسی قرار داده اند. این دو پیمایشی را از ۲۴ مترجم شفاهی رسمی دانمارکی در اتحادیه ی اروپا به عمل آوردند و آنها را از دید افراد غیر مترجم، مترجمانی فوق العاده تربیت شده و ماهر و پردرآمد یافتند. با وجود این، به اعتقاد مترجمان شفاهی همایشی، حرفه ی آنها در اوج مقیاس اعتبار شغلی نداشت. این را شاید بتوان به یافته های تجربی مبتنی بر پیمایش هایی مانند AIIC Workload Study (AIIC 2002) ربط داد که در آن شرکت کنندگان احساس می کردند که اعتبار حرفه ای آنها طی سالیان افت کرده است.

بعضی از ترجمه پزوهان این وضعیت را به زنانه شدن این حرفه ربط می دهند که طبق آن، چنین تصوراتی نسبت به وجه و جایگاه از سطح بالای رضایت شغلی در بین مترجمان آزمودنی از حرفه ی خود ابراز رضایت کردند. با وجود این، این موقعیت در کشورهای مختلف یکسان نیست. برای نمونه، کوندو (۱۹۸۸) جایگاه این حرفه را در ژاپن  تا اندازه ای متعارف می داند. با وجود انتظارات بالای مراکز ارائه دهنده ی خدمات ترجمه نسبت به توانش حرفه ای مترجمان، تحقیقات پیمایشی در بین مترجمان شفاهی برای اقلیت ها حاکی از نتایج مشابهی هستند (نک. هیل ۲۰۰۷).

توانش، حرفه در ترجمه شفاهی

بدین منظور که عمل یا شغلی حرفه قلمداد شود، باید مبتنی بر مجموعه دانش یا مهارت هایی باشد که تسلط بر آنها صرفا از طریق تربیت تخصصی میسر است. از این رو، توانش در ترجمه ی شفاهی را می توان به صورت سازگاری بین توقعات عمل ترجمه و صلاحیت ها تعریف کرد. درک مورد دوم نقش اساسی در فرایند کلی تخصصی شدن و فرایند خاص آموزش مترجم شفاهی دارد و کلید تنظیم دسترسی به این حرفه از طریق اعطای گواهی است. حجم روز افزونی از تحقیق قویا متاثر از رویکرد های روان شناسی بر روی توانایی ها و تخصص تشکیل دهنده ی توانش حرفه ای مترجم شفاهی در حال اجرا است

خصوصیات و توانایی های شخصی

مترجمان شفاهی و روان شناسان از مدت ها پیش از مجموعه پیش نیازهای روان شناختی نام می بردند که افراد مشغول به حرفه ی ترجمه ی شفاهی باید داشته باشند. سانز (۱۹۳۰) بر اساس مصاحبه هایی با بیست مترجم شفاهی همایشی که کنش آنها را در جامعه ی ملل و سازمان بین المللی کار از نزدیک مشاهده کرد، فهرستی از دوازده خصوصیت از جمله توانایی های شناختی (مثلا هوش، بصیرت، حافظه) به همراه خصوصیات اخلاقی و عاطفی (مثلا سنجیدگی، تشخیص، هوشیاری، وقار) را ارائه کرد.

اصول اخلاقی RID که درسال ۱۹۶۵ تصویب شد، نیز مترجمان شفاهی را ملزم می کرد تا «شخصیت اخلاقی والا، صداقت، وجدان، قابلیت اطمینان و بلوغ عاطفی داشته باشند(کوکلی ۲۰۰۰: ۳۵)، و همین وضعیت در شرایط حقوقی ویزه ی مترجمان شفاهی دادگاهی نیز مصداق دارد. فهرست پیش نیازهای شخصی مدنظر ون هوف (۱۹۶۲: ۵۹ ف ف) برای مترجمان شفاهی دادگاهی، ویژه ی مسائل نظامی، رابط – مدار و همایشی شامل خصوصیات فیزیکی مانند انرژی و اعصاب قوی، خصوصیات فکری مخصوصا تسلط زبانی و دانش عمومی گسترده، و خصوصیات ذهنی مانند مهارت های حافظه، قضاوت، تمرکز و تقسیم حواس می شود.

خصوصیات ویژه ی ترجمه ی شفاهی همایشی

کایسر (۱۹۷۸: ۱۷) در اشاره به خصوصیات ویژه ی ترجمه ی شفاهی همایشی بر دانش (تسلط زبانی و دانش کلی پیش زمینه) و خصوصیات شخصی شامل «توانایی حدس معنایی» سازگاری، تمرکز، مهارت های حافظه، استعداد سخنرانی و صدای دلنشین تاکید می کند. روسو (۲۰۱۱: ۱۰) اخیرا جمع بندی از “خصوصیات مترجم شفاهی ایده آل” را ارائه کرده است.

عناصر عمده ی توانش در ترجمه ی شفاهی رابط مدار

جنتیله و دیگران (۱۹۹۶: ۶۵ ف ف) مهارت های زبانی، توانش فرهنگی، شیوه های ترجمه ی شفاهی، مهارت های حافظه و اخلاق حرفه ای را عناصر عمده ی توانش در ترجمه ی شفاهی رابط مدار می دانند. فریشبرگ (۱۹۹۰: ۲۵ ف ف) نیز بر مهارت های بینافردی و میان فرهنگی مترجمان شفاهی ناشنوایان تاکید خاصی می ورزد. محققان متعدد در صدد بوده اند تا به کمک ابزار روان شناختی معیار نمای شخصیتی از مترجمان شفاهی ترسیم کنند اما به نتایج چندان جامعی دست نیافته اند:

به نمونه هایی از آزمون های روان سنجی اشاره می کنیم:

• مقیاس عصبیت پرسشنامه ی شخصیتی آیسنگ (گرور ۱۹۷۶)
•  پرسشنامه ی تعیین تیپ A رفتار کرونر مستعد (کوپر و دیگران ۱۹۸۲)
•  مقیاس هوش بزرگسالان وکسلر و پرسشنامه ی شخصیت کالیفرنیا (استرانگ و رادسر ۱۹۹۲)
•  پرسشنامه ی اضطراب حالت – صفت (کورز ۱۹۹۶)
• پرسشنامه ی شخصیتی مایرز – بریگز (شویدا نیکلسون ۲۰۰۶)

اگر از دیدگاه تحقیق تخصصی تر بنگریم، باید بگوییم که آزمون های روان شناسی به منظور متمایز سازی شخصیت مترجم کتبی از شخصیت مترجم شفاهی مورد استفاده قرار گرفته اند. کورز و دیگران (۱۹۹۶) مطالعات پیشین و نتیج مربوط به همایش های دانشجویی را با توجه به مدل جهت گیری ارزش ارتباطی کاسا مورد بحث قرار داده اند. در حالی که جهت گیری غالب مترجمان کتبی به سوی “فرایند” و “مخاطب” بود، مشاهده شد که مترجم شفاهی معمولا جهت گیری “مخاطب – محور” و “کنش – محوری” دارد، بدین معنی که بر تعامل اجتماعی و “اجرای امور” تمرکز می کند. فلدوگ (۱۹۹۶) در پیمایش مصاحبه – محور به عمل آمده از ۳۹ اعضای آلمانی AIIC ، اجماع نظر حرفه ای ها بر سر مهارت های شناختی و نگرش عاطفی به عنوان مشخصه ی مترجم شفاهی خوب را مجددا تایید می کند.

با وجود این، به آسانی نمی توان توانایی های فکری عمده ی ضروری برای مترجمان شفاهی، یعنی آموزش و دانش عمومی گسترده، تسلط بر زبان های کار، توانش فرهنگی، مهارت های تحلیلی و حافظه را مشخصه ی ترجمه ی شفاهی قلمداد کرد. بنابراین آنچه ذهن محققان را به خود مشغول کرده است، ماهیت تکامل این مجموعه توانایی ها به مهارت های خاص سازنده ی تخصص مترجم شفاهی است.

مهارت های خاص تخصص حرفه در ترجمه ی شفاهی

نقطه ی آغاز حساس تکوین تسلط در ترجمه ی شفاهی مهارت های دو زبانگی است، که بر اساس نظریه ی ترجمه ی طبیعی (هریس و شروود ۱۹۷۸) با ایده ی توانایی پایه ی ترجمه کردن همراه است. این مسئله که این توانایی و سایر توانایی های پایه چگونه زمینه ساز کنش حرفه ای مترجم می شوند، در چارچوب تحقیق بر روی تخصص مورد مطالعه قرار می گیرد که حوزه ای در روان شناسی شناختی است که حاصل کار بر روی پردازش اطلاعات و هوش مصنوعی از سال های ۱۹۷۰ به بعد است (نک. هافمن ۱۹۹۷).

همانگونه که در انواع حوزه های مختلف مرسوم است، متخصصان بر بازنمایی های دانش به شدت ادغامی و مدل های ذهنی پیچیده تکیه می کنند و از فرایندهای استدلال پیشرفته در عمل های ادراکی و حل مسئله بهره می گیرند. متخصصان که از سطح دانش اظهاری (“قاعده مند”) فراتر می روند، راهبردهای انعطاف پذیر و حساس به بافتی در اختیار دارند که بنا به ماهیت خودکارشان می توان آنها را بصیرت و دانش (روندی) ضمنی محسوب کرد. چنین مسئله ای استخراج اطلاعات از مترجمان شفاهی متخصص را به چالش بزرگی مبدل می سازد و از این رو، مجموعه رویکردهای روش شناختی مانند مصاحبه های منظم، تحلیل عمل و تحلیل مقابله ای کنش پیشنهاد شده اند که با مطالعات پیشین در حوزه ی ترجمه ی شفاهی سازگاری دارند.

اخلاق و نقش حرفه در ترجمه شفاهی

شغل به مثابه حرفه رخ می دهد و اهل فن همگی ارزش ها و اصول پایه ی رفتار مورد انتظار و پذیرش را تدوین و تایید مجدد می کنند. در حالی که بعضی از اصول حرفه ای سطوح کنش برای نمونه از لحاظ “وفاداری”، “صحت” و “کامل بودن” را تصریح می کنند، رفتار اخلاقی اهل فن در جایگاه اعضای حرفه ی ترجمه ی شفاهی و بر عهده دارنده ی نقش معین در کانون تمرکز این اصول قرار دارد. در واقع، مفهوم نقش به مثابه مفهومی رابطه ای که جامعه شناسان آن را به صورت مجموعه انتظارات کمابیش رفتاری – هنجاری مرتبط با “جایگاه اجتماعی” تعریف می کنند، به یکی از مهم ترین موضوعات در مطالعات ترجمه ی شفاهی مبدل شده است که پیوند ویزه ای با ترجمه ی شفاهی در محیط های اجتماعی دارد.