کاربرد فناوری در ترجمه شفاهی

کاربرد فناوری در ترجمه شفاهی

کاربرد فناوری در ترجمه شفاهی : نقش لوازم فنی این لوازم در آموزش ترجمه انگلیسی اساساً جلوگیری از ترکیب پیام‌های زبان مبدأ و مقصد در مجرای شنیداری است. البته مشخص است که لوازم برقی شنیداری-دیداری نیز در سطحی کلی‌تر به رفع فواصل مکانی و ’ایجاد ارتباط’ بین سخنران (از جمله مترجمان شفاهی) و شنوندگان دور از ’محدوده صدارس’، یا مخاطبان خارج از محدوده دید جین استفاده از زبان اشاره کمک می‌کند.

از این‌رو، لوازم برقی شنیداری و شنیداری-دیداری، علاوه بر کاربرد متداول در جای خود، (مثلاً در سالن‌های همایش) به‌ویژه به منظور پیام‌رسانی به محل معینی به‌کار می‌روند. مترجم شفاهی در آنچه ترجمه شفاهی از راه دور (remote interpreting) نامیده می‌شود، در اتاق مشترکی با سخنران یا شنونده قرار ندارد. این بدین معنا است که مترجم در کابین ترجمه یا محل جدایی است و با طرفین گفتگو از راه دور ارتباط می‌یاید. به طور معمول، فاصله زیادتر می‌شود و ارتباط به‌وسیله انواع لوازم ارتباط از راه دور برقرار می‌شود.

ترجمه شفاهی تلفنی

قدیمی‌ترین نوع ترجمه شفاهی از راه دور و کاربرد فناوری در ترجمه شفاهی که در سال‌های ۱۹۵۰ مطرح شد، ترجمه شفاهی تلفنی (telephone intermpreting/over-the-phone interpreting) است که تنها در سال‌های ۱۹۸۰ و سال‌های ۱۹۹۰ به ویژه در محیط‌های درون اجتماعی (پزشکی، پلیسی و غیره) رواج گسترده‌ای یافت. ترجمه شفاهی تلفنی معمولاً با استفاده از لوازم استاندارد ارتباط از راه دور به شیوه پیاپی دوسویه اجرا می‌شود.

پیدایش تلفن تصویری برای ناشنوایان یا کم شنوایانی که امروزه در کشورهای متعدد به خدمات ویدیویی موسوم به ترجمه شفاهی واسطه‌ای ویدیویی (video relay service (VRS)) دسترس دارند، اهمیت خاصی داشت. VRS امکان برقراری ارتباط تلفنی با میانجیگری مترجم شفاهی تلفنی را برای ناشنوایان استفاده کننده از زبان اشاره فراهم می‌آورد.

ترجمه شفاهی در حوزه های مختلف تعامل اجتماعی

کاربرد فناوری در ترجمه شفاهی از راه دور

کاربرد فناوری در ترجمه شفاهی از راه دور با استفاده از فناوری ویدیویی، علاوه بر برقراری تماس‌های تلفنی، در همایش‌های بین‌المللی و چندجانبه و نیز در نشست های نهادی اجتماعی کاربرد دارد. این نوع از ترجمه شفاهی که چند دهه پیش با پیوند‌های ماهواره‌ای در محیط‌های پزشکی و حقوقی توسعه یافته است. نمونه آن گفتگو با حضور ناشنوایان است که در آن گاهی اوقات از نوع متمایز ترجمه شفاهی ویدیویی از راه دور (video remote interpreting (VRI)) استفاده می‌شود.

تفاوت بین ترجمه شفاهی از راه دور و ترجمه شفاهی کنفرانس ویدئویی

اصطلاحات مربوط به این حوزه همگام با فناوری متحول شده است. یکی از تمایزات مهم بین ترجمه شفاهی از راه دور به معنای واقعی و ترجمه شفاهی به شیوه کنفرانس ویدیویی (videoconference interpreting) در این است که در نوع اول، مترجم شفاهی در محل مشترکی با شرکت کنندگان در تعامل حضور ندارد، اما در نوع دوم مترجم شفاهی همراه با یکی از طرفین دارای پیوند ویدیویی در محل حاضر است.

کاربرد فناوری‌ های تشخیص گفتار

آنچه همانند انواع فناوری محور ترجمه شفاهی از راه دور (که علیرغم گلایه‌ها از بابت غیر انسانی سازی ترجمه شفاهی همچنان به نیروی انسانی دارای مهارت ویژه متکی است) آینده-محور است، تلاش به منظور توسعه نظام‌های ترجمه شفاهی خودکار (automatic interpreting) مبتنی بر نرم‌افزار ترجمه ماشینی و فناوری‌های تشخیص و تولید کلام است. در عین حال که این امکان وجود ندارد که با ترجمه شفاهی ماشینی (machine interpreing) (۱۱.۳.۲) در آینده نزدیک بتوان ترجمه کاملاً خودکار و باکیفیت تولید کرد، پیشرفت‌های مرتبط با پردازش سیار و ابری به پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای در تکوین ترجمه کلام-به-کلام بنا به اهداف و حوزه‌های معینی منجر شده است مربوط می‌شود.

ترجمه شفاهی حرفه‌ای

بخش عمده ادبیات ترجمه شفاهی بر جایگاه حرفه‌ای معین و غالباً بالای فعالیت ترجمه شفاهی و اهل فن در این حوزه تکیه دارد. به عبارت دیگر، لفظ بی نشان ترجمه شفاهی غالباً بر ترجمه شفاهی حرفه‌ای (professional interpreting) دلالت دارد، و مترجم شفاهی  فردی حرفه‌ای دارای مهارت‌های خاص محسوب می‌شود که مدنظر کتاب حاضر نیز هست. البته این امر دشواری است که از لحاظ تاریخی، ترجمه شفاهی حرفه‌ای را از ترجمه شفاهی غیرحرفه‌ای (natural interpreting)، یعنی نوعی از ترجمه شفاهی که دوزبانه‌های بربیت نشده اجرا می‌کنند، آشکارا تفکیک کنیم.

ترجمه طبیعی

مسأله ترجمه طبیعی (natural translation) ازسال‌های ۱۹۷۰ به بعد مورد حمایت برایان هریس، ترجمه شناس کانادایی قرارگفت. او این فرضیه را مطرح کرد که ترجمه دوزبانگی همسو است بدین معنی که تمامی افراد دوزبانه دست کم تا حدی از توانایی ترجمه‌ای برخوردار هستند (هریس و شروود ۱۵۵:۱۹۷۸). به همین شیوه، توری (۱۹۹۵) با تأکید بر نقش دوزبانگی به مثابه اساس یادگیری نحوه اجرای ترجمه شفاهی (و ترجمه کتبی)، مفهوم نه چندان انحرافی مترجم مادرزاد را مطرح کرد.

مزیت ترجمه طبیعی و دوزبانگی

مزیت هر دوی این پیشنهادها اشاره به مطالعه فرایندی است که طی آن فرد دوزبانه تربیت نشده مهارت‌های ترجمه شفاهی را کسب می‌کند و به کار می‌بندد. و هم هریس و هم توری در این مورد با هم هم عقیده هستند که نوعی هنجارهای ترجمه‌ای اجتماعی-فرهنگی عمل ترجمه شفاهی را شکل می‌دهند و تعیین‌کننده سطوح مهارتی موردنیاز این فعالیت مستقل هستند.

آنچه شروود و هریس(۱۵۵:۱۹۷۸) در مقاله خود با عنوان ترجمه‌های در شرایط عادی که افراد تربیت نشده اجرا می‌کنند بیان می‌کنند، احتمالاً شیوه معمول ترجمه درطول تاریخ بوده است. امروزه نیز ارتباط با گویشوران سایر زبان‌ها غالباً به شدت متکی بر تلاش‌های مترجمان شفاهی طبیعی است که برجسته‌ترین نمونه این گروه در محیط‌های اجتماعی دوزبانه‌های کم سن و سال با والدین مهاجر یا ناشوایی هستند که برای اعضای خانواده خود ترجمه شفاهی اجرا می‌دهند.

شغل مترجم شفاهی

روبه‌هم رفته، تنها با فراتر رفتن میزان انتظار عمل ترجمه از سطح توانایی‌ افراد دوزبانه عادی بود که شغل مترجم شفاهی را افرادی بر عهده گرفتند که دارای دانش خاص (از فرهنگ مربوطه یا موضوع گفتگو) و مهارت‌ها (مرتبط با حافظه و یادداشت برداری یا ترجمه شفاهی همزمان) و شرایط دیگری مانند صداقت اخلاقی و قابلیت اطمینان بودند. با وجود این، ملاک‌های تعیین حرفه‌ای یا غیرحرفه‌ای بودن در ترجمه شفاهی همیشه ملموس و ثابت نیستند و مسأله جایگاه حرفه‌ای(انواع مختلف) ترجمه شفاهی و مترجم شفاهی را باید در بافت اجتماعی-فرهنگی و نهادی که در آن تحول یافته است بررسی کرد.

حوزه‌ها و ابعاد کاربرد فناوری در ترجمه شفاهی

تمایزات نوع شناختی معرفی شده در فصل حاضر حاکی از ماهیت چندوجهی ترجمه شفاهی در جایگاه موضوع مطالعه است. نقشه ارائه شده حوزه مطالعات ترجمه شفاهی جهت‌گیری مفیدی را به منظور بررسی مختصر و مفید این حوزه ارائه می‌کند.

معروف‌ترین و تاثیرگذارترین تلاش به منظور ترسیم حوزه این رشته با توجه به ارتباطش با مطالعه فعالیت ترجمه‌ای، بررسی جیمز اس. هولمز (۱۹۷۲ /۲۰۰۰) بر روی مطالعات ترجمه‌ای است که معمولاً با عنوان نقشه مطالعات ترجمه ترسیم می‌شود (نک. توری ۱۹۹۵: ۱۰، ماندی ۲۰۰۱:۱۰). اولویت توجه هولمز ترجمه شفاهی نبود و او آن را در انتهای نمودار شاخه‌ای خود در حوزه نظریه‌های محدود به نوع به صورت ترجمه گفتاری (در مقابل مکتوب) انسانی (در مقابل ماشینی) قرار دارد.

برجسته سازی ترجمه شفاهی روی نقشه توسط هایدماری سالوسک

هایدماری سالوسکی (۱۹۹۳) به منظور برجسته‌سازی هر چه بیشتر ترجمه شفاهی در روی نقشه، نمودار شاخه‌ای مشابعی را برای این رشته پیشنهاد داد که در آن حوزه‌های فرعی نظری بر اساس فهرستی از متغیرهای موقعیتی قرار دارند (نک سالوسکی ۱۵۴:۱۹۹۳): شیوه‌های ترجمه شفاهی (پیاپی در مقابل همزمان) نوع (ترجمه شفاهی دادگاهی، رسانه‌ای و غیره) روابط متنی (نوع متن، میزان تخصصی بودن و غیره) و روابط بین طرفین (تولیدکننده متن مبدأ در مقابل مخاطب متن مقصد).

با ترکیب این تلاش‌های نقشه نگاری، می‌توان با تعیین مجموعه هشت بعدی زیر به نقشه نگاری حوزه نظری مطالعات ترجمه شفاهی پرداخت:

1.  نوع
2. محیط
3. شیوه
4.  زبان (فرهنگ)
5. گفتمان
6.  مشارکت کننده
7. مترجم شفاهی
8. مشکل

به منظور نمایش طیف وسیع پدیده‌هایی که در تحقیق نظری و داده بنیاد در حوزه ترجمه شفاهی باید پوشش داده شوند. در عین حال در درجه اول، به نمونه‌آوری از ماهیت متنوع ترجمه شفاهی در ابعاد افقی می‌پردازد، آرایش عمودی ابعاد نشان‌دهنده حوزه‌های فرعی عمده در عمل و تحقیق شفاهی است. بنابراین، در سمت چپ نمودار، ویژگی‌های فهرست شده برای ابعاد مختلف به شکل‌گیری حوزه ترجمه شفاهی بین‌المللی می‌انجامد، در حالی که برش عرضی عمودی در سمت راست به نمایش بعضی از ویژگی‌های عمده ترجمه شفاهی اجتماعی می‌پردازد. با توجه به جنبه‌های مختلف پدیده‌های متنوع در ترجمه شفاهی نمی‌توان این نمودار را با نقشه‌ای ترکیبی از ویژگی‌ها برابر دانست، روی هم رفته، تأثیر متقابل بین هفت بعد اول بعضی از عوامل کلیدی در حوزه‌های مختلف نمونه را برجسته می سازد.

خلاصه مطالب کاربرد فناوری در ترجمه

ترجمه شفاهی، با توجه به وابستگی پایه آن به رویکردهای نظری به مفهوم عام ترجمه نوعی فوری از فعالیت ترجمه‌ای محسوب شد که مخاطب آن افرادی هستند که می‌خواهند از میان حصار موانع زبانی و فرهنگی به برقراری ارتباط بپردازند. مفهوم ترجمه شفاهی نوعی از ترجمه قلمداد شد که در آن برگردان آغازین و پایانی به زبانی دیگر بر اساس ارائه یکباره جمله به زبان مبدأ تولید می‌شود، و بر اساس بافت‌های اجتماعی و محیط‌های نهادی (محیط‌های بین‌المللی و درون اجتماعی) و نیز مجموعه‌ها و قالب‌های موقعیتی تعامل (همایش چندجانبه در مقابل گفتگوی رو در رو) از ترجمه متمایز گشت.

ترجمه شفاهی دادگاهی یا حقوقی

علاوه بر پیوستار بین حوزه‌های نمونه ترجمه شفاهی همایش بین‌المللی و ترجمه شفاهی رو در روی اجتماعی از جمله ترجمه شفاهی دادگاهی یا حقوقی و یا ویژه مسائل پزشکی، تقسیم‌بندی مفصل‌تری از عمل ترجمه شفاهی با به کارگیری پارامترهای وجهیت زبانی (ترجمه شفاهی برای ناشنوایان در مقابل ترجمه شفاهی زبان گفتاری) شیوه کاری (ترجمه شفاهی پیاپی در مقابل همزمان) سویه گی (ترجمه شفاهی دوسویه، B/C به A، A به B  و ترجمه شفاهی واسطه‌ای)، کاربرد فناوری (ترجمه شفاهی از راه دور، ترجمه شفاهی ماشینی) و جایگاه حرفه‌ای (ترجمه شفاهی طبیعی در مقابل ترجمه شفاهی حرفه‌ای) ترسیم شد.