تاریخچه زبان شناسی

تاریخچه زبان شناسی

تاریخچه زبان شناسی در آموزش ترجمه انگلیسی : انسان ها احتمالا از همان زمانی که به وجود آمده اند، سخن می گفته اند، اما آغاز کنجکاوی و تحقیق درباره زبان و آغاز بررسی آن از ۳۰۰۰ سال قبل فراتر نمی رود. این امر در دو مکان، مستقل از یکدیگر صورت گرفت. تحلیل دستوری در هند باستان خیلی زود انجام گرفت. توصیف دستور زبان در میان یونانیان باستان هم انجام پذیرفت.

می توانیم بررسی خود را با ذکر مثالی از سنت هندی شروع نماییم:

بررسی یک زبان شناس هندی در تاریخچه زبان شناسی

زندگی پانی نی (Panini)، حدود قرن پنجم پیش از میلاد ناشناخته است، اما اثر او یعنی استادهیایی(Astadhayayi)، اوج مطالعات اولیه ی بشر در زمینه ی واج شناسی و دستور زبان است. رویکرد پانی نی در خصوص دستور زبان مستلزم این است که نخست تعدادی از کلمات به طور صحیح با هم ترکیب شوند. سپس برای تبدیل این زنجیره های کلمات به روساخت های درست و صحیح، قواعدی اعمال شوند، پانی نی مطالعات خود را در زبان سانسکریت انجام داد، اما می توانیم روش کار او را برای زبان انگلیسی هم به کار بگیریم. به عنوان مثال، فعل زیر را در نظر بگیرید:

PENETRATE و صفت مرتبط با این فعل، یعنی IMPENETRABLE که معادل انگلیسی آن «not to be penetrated » – (به معنی غیر قابل نفوذ) است. این صفت از پیشوند منفی ساز – IN که در کلمه ای مانند insane (به معنی «نابخرد، و دیوانه») نیز آمده است، به همراه ستاک یا ریشه ی penetrate تشکیل شده است، که پسوند –able هم بدان افزوده شده است.

بنابراین در آغاز تجزیه ی این کلمه چنین خواهیم داشت: in-penetrate-able اکنون برای تلفظ این کلمه، به قواعدی نیاز داریم، که الزاما در مورد املاء مصداق ندارند.

قاعده یک :

اگر ستاک فعل به –ate منتهی شود و بلافاصله پس از آن همخوان یا صامتی (مثل b) بیاید، t مربوط به ستاک فعل را حذف کنید.

قاعده دو:

اگر یک صوت A بلند داشته باشیم که به دنبال آن پسوند –ble بیاید، این A بلند را به واکه (یا مصوت) ضعیف موجود در آخرین هجای کلمه هایی مثل circus و carrot تبدیل کنید.

قاعده سه:

اگر بلافاصله پس از n، صامتی بیاید که با هر دو لب تلفظ شود، مانند b,n را به m تبدیل کنید. این قواعد نتیجه لازم را به بار می آورند، و کلمه ی impenetrable به وجود می آید. سبک صوری تجزیه و تحلیل واجی پانی نی دو هزار سال جلوتر از رویکرد چامسکی در دهه ی ۱۹۶۰ میلادی است و در واقع، چامسکی هم ستایش و تمجید لازم را از این دستور نویس هندی به عمل آورده است.

سرچشمه های یونانی زبان شناسی در تاریخچه زبان شناسی

اگرچه سنت هندی زبان شناسی از زبان شناسی یونانی بسیار عالمانه تر بود، اما کسانی که سنت زبان شناسی اروپا را بنا نهادند، یونانی ها بودند. نخستین گام را دانشمند بزرگ یونانی، ارسطو برداشت. (۳۲۲-۳۸۴ پیش از میلاد).

ارسطو: من جمله را به دو قسمت تقسیم کردم: نهاد(Subject) و گزاره (Predicate)

ارسطو گامی فراتر از این ننهاد، اما این تقسیم بندی هنوز هم کاربرد دارد، و جزیی از فرایند تجزیه و تحلیل جمله هاست.

دستور یا اجزاء کلام در تاریخچه زبان شناسی

بررسی های مربوط به زبان یونانی در نوشته های آپولونیوس دیسکولوس(۱۷۵-۱۱۰ میلادی) و دیونی سیوس تراکس (سده دوم تا اول پیش از میلاد) به اوج خود رسید. تراکس نخستین دستور زبان کامل یونانی را نوشت که امروزه فقط قسمت هایی از آن به جا مانده است.

یونانی باستان زبانی بود که بیشتر کلمات آن می توانستند تعداد زیادی پسوندهای گوناگون برای نقش های دستوری متفاوت به خود بگیرند. تراکس با توجه به عملکرد واژه های یونانی، به خصوص با مشاهده ی این پسوندها، چنین نتیجه گرفت که کلمات یونانی به هشت گونه مختلف تقسیم می شوند، که آنها را اجزاء یا بخش های کلام می نامیم.

گونه هایی که تراکس تعیین نمود بدین قرار بودند: اسم ها، فعل ها، حرف تعریف ها، ضمیرها، حرف اضافه ها، حرف ربط ها، قید ها و ادوات. گرچه هشت گونه واژه ای که تراکس تعیین نمود، بعد ها دستخوش تغییراتی شدند، توصیف او از زبان یونانی مبنای تمامی توصیفات دستوری اروپا تا سده ی بیستم بود.

دستور زبان لاتین در تاریخچه زبان شناسی

پس ار فتح یونان توسط رومی ها در سده ی دوم پیش از میلاد، دانشمندان رومی با آثار یونانی آشنا شدند، و همان نوع تجزیه و تحلیل را در مورد زبان لاتین هم به کار گرفتند.

سرانجام سنت یونانی-لاتینی، در آثار موثرترین دستوردان رومی، یعنی پریسیان (Prisciam) که در سده ی ششم میلادی می زیست، با هم ترکیب شدند. توصیفی که پریسیان از زبان لاتینی معرفی نمود، هنوز هم در بیشتر کتب درسی لاتین در مدارس ذکر می شود.

علاقه مندی اروپاییان به نوشتن

هنگامی که اروپائیان، سرانجام در سده های چهاردهم و پانزدهم میلادی به نوشتن توصیفاتی در مورد زبان های خود علاقمند شدند، عمدتا می کوشیدند توصیف پریسیان از زبان لاتین را به زبان های خود تحمیل نمایند. که این امر کمابیش نامناسب بود، زیرا زبان های اسپانیایی، فرانسوی ، آلمانی و ایتالیایی همیشه زبان لاتین نیستند، در واقع انگلیسی تفاوت زیادی با زبان لاتین دارد.

دستور سنتی در تاریخچه زبان شناسی

با وجود همه ی این ها، همین دستور زبان سنتی یونانی – لاتینی تا روزگار حاضر همچنان در مدارس تدریس می شود. البته تدریس دستور زبان انگلیسی در کشورهای انگلیسی زبان در دهه ی ۱۹۶۰ تا حدود زیادی متوقف شد. به خاطر این باور که دستور زبان به قدری خسته کننده است که توجه شاگردان مدارس را به خود جلب نمی کند.

دستور زبان پورت رویال (Port-Royal)

دانشمندان فرانسوی سده ی هفدهم، مشهور به محفل پورت رویال، یک دستور زبان «جهانی» ابتکاری و قابل توجه برای زبان فرانسوی تالیف نمودند. دستور زبانی که تا حدود زیادی از سنت دستوری پریسیان فاصله گرفت. نمونه ای از این تجزیه و تحلیل را در اینجا ارائه می دهیم:

The invisible God created the visible world

(خدای نادیدنی دنیای دیدنی را آفرید).

این جمله به این صورت تجزیه و تحلیل می شود:

God, who is invisible, created the world, which is visible.

خدا، که نادیدنی است، دنیا را، که دیدنی است آفرید.

که این جمله هم به نوبه ی خود به سه گزاره تجزیه می شود:

God is invisible

خدا نادیدنی است

God created the world

خدا دنیا را آفرید

The world is visible

دنیا دیدنی است

چامسکی: این نوع تجزیه و تحلیل شباهت چشمگیری به تجزیه و تحلیل دستور گشتاری اولیه من در دهه ی ۱۹۵۰ دارد.

ویلهلم فون هومبولت ((۱۸۳۵-۱۷۶۷) Wilhelm von Humboldt)، دانشمند آلمانی، برادر کاشف مشهور، الکساندر فون هومبولت، نیز تلاش نمود رویکردی جهانی و فیلسوفانه نسبت به تحقیقات زبات اتخاذ نماید. واقعیت محوری زبان این است که سخنگویان می توانند از منابع محدودی که زبان در دسترس آنها قرار می دهد، استفاده ای نامحدود بنمایند. اگرچه قابلیت یا توانایی سخنگویی جنبه ی جهانی دارد، فردیت هر زبان یکی از خصوصیات مردمی است که به آن زبان سخن می گویند.

زبان و اندیشه دو جزء جدانشدنی

هر زبان ساختار درونی خاص خود را دارد، که همین ساختار درونی است که شکل بیرونی یا ظاهری آن را تعیین می کند، و انعکاس یا بازتاب ذهن های سخنگویان آن زبان است. بنابرین، زبان و اندیشه ی یک ملت از هم جدانشدنی هستند.

هومبولت: سخن مردم روح آن مردم است و روح آنان سخن آنان است.

اگرچه اثر هومبولت، توجه عده ی زیادی را به خود جلب کرد، این اثر نیز نتوانست سنتی پایدار را بنا نهد.

زبان شناسی تاریخی

در اواخر سده ی هجدهم میلادی، زبان شناسان اروپایی به این نکته پی بردند که زبان های چهان شباهت های نظام مند و چشمگیر زیادری با یکدیگر دارند. به طوری که می توان نتیجه گرفت که از یک منشا واحد مشتق شده اند و این فرایند اشتقاق در خلال زنجیره ی تغییراتی طولانی صورت گرفته است.

پژوهشگرانی نظیر فرانتس باپ ((۱۸۶۷-۱۷۹۱) Franz Bopp) ، رازموس راسک ((۱۸۳۲-۱۷۸۷)Rasmus Rask) و جاکوب گریم ((۱۸۶۳-۱۷۸۵)Jacob Grimm ) توانستند نشان دهند که تقریبا تمامی زبان های اروپایی و بسیاری از زبان های آسیایی به این طریق با هم مرتبط هستند. در نتیجه این اکتشافات برجسته، بررسی تغییرات زبان و پیشینه ی زبان ها، موسوم به زبان شناسی تاریخی، تبدیل به مهم ترین روش تحقیق درباره ی زبان ها گردید، و رویکرد های دیگر موقتا در بستر فراموشی قرار گرفتند.

جاکوب گریم: همین خانواده ی زبان ها، موسوم به خانواده ی هند و اروپایی، در نهایت ار ریشه ای کهن به ما می رسد.

رازموس راسک: که ما نام آن را هندواروپایی آغازین می گذاریم.