ترجمه شفاهی در اجتماع و همایش بین المللی

تکامل ترجمه شفاهی در اجتماع

در مقاله حاضر، با تاکید ویژه بر جامعه شناسی حوزه آموزش ترجمه انگلیسی – ترجمه شفاهی در اجتماع و همایش بین المللی و زیر بنای آکادمیک آن، به توصیف تکوین تحقیق در این حوزه و پیدایش مطالعات ترجمه شفاهی می پردازیم. از این رو، در پاسخ به پرسش هایی مانند: ‘چه کسی؟’ ، ‘چه موقع؟’ و ‘کجا؟’ به توصیف ساخت و ترکیب مطالعات ترجمه شفاهی خواهیم پرداخت. با توجه به نقش حیاتی تخصصی شدن در تکوین آن در ابتدا به مروری بر اساس حرفه ی این رشته می پردازیم و سپس سیر تکامل آن را، از نوشته های حرفه- محور تا تحقیق نظریه -بنیاد دنبال خواهیم کرد.

نکات عمده مقاله ی ترجمه شفاهی در اجتماع و همایش بین المللی به شرح زیر هستند:

▪︎ تکامل معیارهای حرفه ای ترجمه شفاهی به مثابه شغلی تخصصی

▪︎ آغاز تحقیق در ترجمه شفاهی

▪︎ نهادی سازی آکادمیک ترجمه شفاهی

▪︎ نمایندگان و مراکز پیش روی تحقیقاتی در ترجمه شفاهی

▪︎ تنوع و ادغام مطالعات ترجمه شفاهی از سالهای ۱۹۹۰ به بعد

مبانی اجتماعی-حرفه ای

ترجمه شفاهی نوعی عمل باستانی بشری است. شواهد قابل ملاحظه ای از نقش و جایگاه مترجمان شفاهی در تمدنهای گذشته نهفته است: نمونه قدیمی آن در مصر باستان و نمای برجسته یک میانجی بر روی مقبره ژنرال‌ هارمهاب واقع در ممفیس است که قدمت آن به حول و حوش سال ۱۳۴۰ قبل از میلاد برمی گردد. البته طی سالیان و تا قرن بیستم، ترجمه شفاهی عموماً فعالیتی بسیار معمولی و عادی محسوب می شد که چندان در خور توجه ویژه‌ای نبود و شواهد مستند ترجمه شفاهی و و مترجم شفاهی نسبتاً نادر است.

مثال هایی از کمیاب بودن مترجم شفاهی

اشاره به ترجمه شفاهی برای مقامات در اسناد امپراطوری چین، فهرست مترجمان شفاهی مستمری‌بگیر در خدمت امپراطوری رم، قوانین وضع شده دولت اسپانیا در قرن شانزدهم جهت تنظیم عمل ترجمه شفاهی در مستعمره های خود، و شرح حال دیلماج هایی که در مناسبات دیپلماتیک با امپراتوری عثمانی شرکت داشتند. چنین منابع متفاوتی حاکی از این است که افراد تربیت نشده از دیرباز در حوزه ها و دوره های تاریخی مختلف در ازای مقداری دستمزد و با درجه ای از معیارهای قانونی یا فنون ویژه، و احتمالاً تربیت، به ترجمه شفاهی اشتغال داشته اند. با این وجود، در قرن بیستم بود حرف های ترجمه شفاهی بیش از پیش شناخته شد.

ترجمه ی شفاهی همایشی بین المللی

همایش صلح پاریس پس از جنگ جهانی اول نقطه عطفی بنیادی در تاریخ ترجمه شفاهی، و تاریخ دیپلماسی بود. به دنبال تصمیم استفاده از زبان های انگلیسی و فرانسه به عنوان زبان های رسمی (و از این رو، اتمام استفاده از زبان فرانسه به عنوان زبان میانجی دیپلماتیک)، مترجمان شفاهی در مذاکرات به خدمت گرفته شدند. یکی از این مترجمان پل مانتو نام داشت که به گفته ژان هربرت، همکارش، او اولین مترجم شفاهی همایشی بود. مذاکرات صلح با ایده پیش‌بینی ایجاد سازمانی بین المللی، یعنی جامعه ملل با دو زبان رسمی انگلیسی و فرانسه همراه بود.

شرکت مترجمان شفاهی در آزمایش فن نو

با آغاز به کار این سازمان و سازمان سازمان بین المللی کار در ژنو به سال ۱۹۲۰ که وابسته به آن بود، گروهی از حرفه‌ای‌های زبان با مهارت های ویژه به خدمت گرفته شدند. مترجمان شفاهی با احساس نیاز به برگردان کل سخنرانی ها فن یادداشت برداری خاص خود را برای ترجمه شفاهی پیاپی توسعه دادند. در سازمان بین المللی کار یعنی جایی که ایده ادوارد فایلین برای نظام ترجمه شفاهی همزمان در اواخر سال های ۱۹۲۰ اجرا شد، مترجمان شفاهی در آزمایش موفقیت‌آمیز این فن نو شرکت کردند.

دانشکده مترجمان کتبی شفاهی تجاری در آلمان

چنین الزامات جدید مهارتی و توسعه نیاز های ارتباطی در سیاست و معامله بین الملل به ایجاد نهادهایی منجر شد که به مترجمان تربیت نظام اند ارائه می‌کردند و از این لحاظ، از نهادهای آماده کننده زبانشناسان جهت ارائه خدمات دیپلماتیک، متمایز بودند. نخستین مرکز در این رابطه در اروپای قرن بیستم، دانشکده مترجمان کتبی/ شفاهی تجاری بود که در سال ۱۹۳۰ در مانهایم، در آلمان تاسیس شد و متعاقبا به دانشکده هایدلبرگ منتقل شد. در اوایل سالهای ۱۹۴۰ ، دانشکده های تربیت (مترجمان کتبی و)  مترجمان شفاهی (دانشکده های ترجمه کتبی/ شفاهی و دانشکده های مترجم شفاهی) نیز در دانشکده های ژنو و وین تأسیس شدند.

تخصصی شدن ترجمه شفاهی در همایش های بین المللی

کاربرد موفقیت آمیز ترجمه شفاهی همزمان در محاکمه نورمبرگ، و پذیرش متعاقب آن در سازمان ملل، تبدیل به محرک قوی برای تخصصی شدن ترجمه شفاهی در همایش های بین المللی شد، و تعداد بیشتری از دانشکده های مترجم شفاهی تاسیس شدند. سازمان های حرفه ای ملی و بین المللی (مترجمان کتبی و) مترجمان شفاهی که با توسعه بازار حرفه ای ارتقای آمار فارغ التحصیلان ترغیب شدند، در اوایل سال های ۱۹۵۰ شکل گرفتند.

انجمن بین المللی مترجمان شفاهی همایشی (AIIC)

در کنار فدراسیون بین المللی مترجمان (FIT) که در جایگاه سازمانی عام، نماینده حرفه ای های ترجمه کتبی/ شفاهی از طریق انجمن های وابسته و ملی مترجمان کتبی و شفاهی بود، انجمن بین المللی مترجمان شفاهی همایشی (AIIC) مجمعی حرفه ای با اعضای جهانی و تاسیس شده در سال ۱۹۵۳ بود، سازمان AIIC که اساسش بر اصول اخلاقی و معیارهای حرفه‌ای پذیرش شده به سال ۱۹۵۷ بود در تنظیم شرایط کاری مترجمان شفاهی و ایجاد شهرت برای این حرفه در سطح بین الملل بسیار موفق عمل کرد.

تلاش برای تخصصی شدن ترجمه شفاهی در سایر محیط ها

در سال های ۱۹۹۰، یک قانون ضد تراست در آمریکا امور مربوط به دستمزد و شرایط کاری را به چالش کشید، و سازمان AIIC از مورد دوم طرفداری کرد. این سازمان همچنان در مذاکره جمعی با سازمان‌های بین‌المللی تاثیرگذار است و نقش برجسته ای در حوزه تربیت مترجم و نیز در تحقیق در روی ابعاد حیاتی این حرفه داشته است. این حقیقت که این حرفه ی بین المللی اساساً خود تنظیم، تا اندازه ای تحت پوشش نظام قضایی کشوری قرار گرفته و از لحاظ قدرت محدود شده است ،حاکی از تحولات حرفه ای در سایر حوزه های ترجمه شفاهی است. در واقع، تلاش برای تخصصی شدن در سایر محیط ها، خارج از هنجار های شناخته شده امروزی برای ترجمه شفاهی در سازمان ها و همایش های بین المللی، معمولاً متاثر از مصوبه های ملی و محدودیت های نهادی محلی بوده است.

ترجمه ی شفاهی در اجتماع

تخصصی شدن ترجمه شفاهی در محیط‌های اجتماعی، در مقایسه با موج تخصصی شدن از سال های ۱۹۵۰ به بعد، به ترجمه شفاهی همایشی اعتبار بالای بین المللی بخشید، بیشتر به الگویی موج دار می ماند. برخلاف حوزه همایش ها و سازمان های بین المللی، تلاش با هدف تضمین جایگاه و شناخت حرفه‌ای مترجم شفاهی در اجتماع، بر حسب تعریف، دربافت ملی و اجتماعی- فرهنگی ویژه ای روی می دهد. نوعی از ترجمه شفاهی درون اجتماعی که دارای قویترین ریشه‌های تاریخی است، ترجمه شفاهی دادگاهی است. البته علیرغم رویه های قضایی قرن شانزدهم در امر قانونگذاری، ترجمه شفاهی دادگاهی در بیشتر نظام‌های قضایی ملی در اواخر قرن بیستم بود که که با معیارهای حرفه‌ای خاص پیوند یافت و غالباً به طور پیوسته، به مترجمان شفاهی غیرحرفه‌ای متکی بود.

تصویب حق ترجمه شفاهی و کتبی در رویه های کیفری

با وجود شرایط حقوقی اولیه برای چنین انتصابی و حتی آزمون مترجمان کتبی شفاهی سوگند خورده (مثلاً در دانمارک) و نیز انجمن های مترجمان شفاهی دادگاهی، شواهدی از تربیت نظام اند مترجمان در دست، در ایالات متحده محرک عمده برای ایجاد معیارهای حرفه‌ای ترجمه شفاهی در دادگاه های (مرکزی)، قانون مترجمان شفاهی دادگاهی تصویب شده به سال ۱۹۷۸ که ساز و کارهایی را برای آزمون و اعطای گواهی ایجاد و موجبات پیشرفت گسترده با هدف تخصصی شدن در سطوح مرکزی و ایالتی را فراهم کرد. اخیراً در اروپا، تصویب دستورالعمل ۲۰۱۰/۶۴/EU باموضوع حق ترجمه شفاهی و کتبی در رویه های کیفری، نیروی محرکه مشابهی تولید کرد.

سازمان ثبت مترجمان شفاهی ناشنوایان (RID)

شرایط حقوقی مربوط به فرآیندهای ترجمه شفاهی نیز در تخصصی شدن مترجمان شفاهی زبان اشاره آمریکایی اهمیت آشکاری دارد. ارائه دهندگان خدمات آموزش و احیا برای ناشنوایان با تأثیرپذیری از مصوبه ای در سالهای ۱۹۶۰ با مضمون بکارگیری و اعطای دستمزد به مترجم شفاهی به منظور احیای شغلی افراد ناشنوا و کم شنوا، در سال ۱۹۶۵ با مترجمان شفاهی ملاقات کردند و سازمانی ملی برای مترجمان شفاهی ‌ تاسیس کردند که متعاقبا《سازمان ثبت مترجمان شفاهی ناشنوایان》(RID) نام گرفت.

هدف تدوین معیار های حرفه‌ای در RID

این مجمع حرفه‌ای که بسیار به انجمنAIIC شباهت داشت، ملاک‌های عمل و اخلاق حرفه‌ای را برای اعضای چند هزار نفری خود ایجاد کرد و این ملاک ها را از طریق و نظام ارزشیابی و و اعطای گواهی خود به اجرا درآورد. بر اساس چنین تلاش های اصول اخلاقی سازمانRID بود که تبدیل به الگویی رایج برای تلاش های متعاقب مترجمان شفاهی برای اقلیت‌های زبان گفتاری با هدف تدوین معیار های حرفه‌ای خود شد.

خدمات به مهاجران

با وجود که ماموریت مشترک ترجمه شفاهی برای اقلیت های زبان گفتاری تسهیل دسترسی به خدمات عمومی بود، به جای شهروندان ناشنوا کم شنوا، به ارائه خدمات به مهاجران پرداخت، و کشورهای دارای سیاست آشکار مهاجرتی مانند استرالیا و سوئد که محل تولد ترجمه شفاهی تلفنی و ترجمه شفاهی ویژه مسائل پزشکی در محل و خدمات اجتماعی حول و حوش سال ۱۹۷۰ بودند، در ترجمه شفاهی برای اقلیت های زبان گفتاری پیشگام شدند. با وجودی که چنین خدماتی در ترجمه شفاهی نیز متعاقباً در آمریکای شمالی و اروپا (مثلاً در فرانسه هلند و بریتانیا) پذیرش شد، منحصر به فرد بودن استرالیا ناشی از تأسیس سازمان ملی سنجش صلاحیت مترجمان مکتوب و شفاهی (NAATI) (یا همان انجمن مترجمان استرالیا) است که به منتخبان دوره های تربیتی مجوز رسمی می‌دهد و به برگزاری آزمون جهت ارزیابی سطوح مختلف صلاحیت زبانی حرفه ای در تقریباً صد زبان می پردازد.

تخصصی شدن ترجمه شفاهی برای اقلیت ها در بریتانیا

در بریتانیا، ابتکاری با هدف تخصصی شدن ترجمه شفاهی برای اقلیت ها (در محیط های پزشکی، اجتماعی و حقوقی) منجر به انتشار کتاب راهنمای تاثیرگذار، و طرحها و آثار تاثیرگذار منتشر شده سازمان های برجسته حرفه ای کشور برای اهل فن، یعنی نهاد رسمی زبانشناسان و نهاد ترجمه کتبی و شفاهی (ITI) شد در همه جا، مراکز خدمات ترجمه کمک شایانی به ادبیات ترجمه شفاهی در محیط های نهادی مختلف کردند که این در آثار منتشر شده متعدد کارشناسان پزشکی و حقوقی درباره کار با مترجمان شفاهی انعکاس یافته است.

تنوع زیاد محیط های نهادی

علاوه بر ترجمه شفاهی حقوقی که غالباً حوزه حرفه ای مجزایی تلقی می شود، پیشرفت در تخصصی شدن ترجمه شفاهی برای اقلیت ها عمدتاً در حوزه پزشکی حاصل شده است. مخصوصاً در ایالات متحده، از مصوبه های ضد تبعیض نژادی به منظور ارتقای استخدام مترجمان شفاهی پزشکی صلاحیت دار استفاده شده است و بدین شیوه ایجاد سازمان‌های حرفه‌ای پایه‌ریزی شده است. البته روی هم رفته تنوع زیاد محیط های نهادی، شرایط جغرافیایی و سیاسی و محیط های نظارتی در کشور های مختلف، تکوین حرفه ی ترجمه شفاهی اجتماعی را به شدت دچار نابرابری و پراکندگی کرده است.

ترجمه شفاهی ویژه مسائل پزشکی (NCIHC)

تنها حول و حوش اواسط سال های ۱۹۹۰ بود که ترجمه شفاهی برای اقلیت‌ها تبدیل به موضوع همکاری و تبادل بین المللی شد با این وجود، بخش عمده زمینه مشترک مترجمان شفاهی برای اقلیت ها در سراسر جهان عاری از معیارها میزان دستمزد و تربیت حرفه‌ای مترجم شفاهی بوده است، سازمان ها و نهاد های ارتقا دهنده هماهنگ سازی در سطوح ملی و بین المللی از جمله پیوند حیاتی کانادا شورای ملی آمریکا برای ترجمه شفاهی ویژه مسائل پزشکی(NCIHC)، انجمن اروپایی مترجمان شفاهی ناشنوایان(EFSLI), انجمن اروپایی مترجمان کتبی و شفاهی حقوقی(EULITA) یا شبکه اروپایی ترجمه کتبی و شفاهی ویژه خدمات عمومی(ENPSTT) در دستیابی به پیشرفت قابل ملاحظه با دشواری روبرو شده بودند.

خلاء در آکادمیک سازی حرفه ای ترجمه

نهادهای بخش دولتی غالباً در پرداخت در ازای خدمات ترجمه شفاهی حرفه ای ناتوان یا بی میل بوده اند، و از این رو، انگیزه کافی برای مشارکت ایا سرمایه گذاری در تربیت مترجم در سطوح عالی تر وجود ندارد. در واقع مترجمان شفاهی در محیط‌های اجتماعی از تربیت در سطح آکادمیک بی‌بهره بودند. این خلاء در آکادمیک سازی حرفه ای ترجمه یکی از تفاوت های حساس بین ترجمه شفاهی همایشی بین المللی ترجمه شفاهی برای اقلیت‌ها است، و چنین مسئله ای تلویحات بنیادی را برای تکوین تحقیق به همراه دارد که در ادامه به آن می پردازیم.

آکادمیک سازی ترجمه شفاهی در اجتماع

علاوه بر نقش که مجمع جهانی مسئول معیارهای کنش و دستمزد حرفه‌ای مترجمان است، جایگاه بالایی که مترجمان شفاهی همایشی از سال‌های ۱۹۵۰ به بعد داشته‌اند، عمدتاً در نتیجه بازاری قوی (با مشتریان نهادی ثروتمند) و تربیت در سطح دانشگاه حاصل شده است. عامل دوم یعنی تربیت در سطح دانشگاه به شدت تحت تاثیر حرفه ی ترجمه ویژه سیاست مکتبی AIIC مصوب به سال ۱۹۵۹ شکل گرفته است.

دانشکده های ترجمه کتبی و شفاهی

دانشکده های ترجمه کتبی و شفاهی ملزم به رعایت ملاک های آن (مثلاً اینکه طراحی و تدریس دوره های ترجمه شفاهی برعهده مترجمان شفاهی همایشی حرفه‌ای باشد) در اوایل سالهای ۱۹۶۰ گردهم آمده اند تا همایش دانشکده های مترجمان کتبی و شفاهی در سطح دانشگاه (CIUTI) را به نمایندگی نهاد های شناخته شده تشکیل دهند. دانشکده های CIUTI شامل دانشکده های ژنو هایدلبرگ پاریس تریست و وین با وجودی که بر وابستگی خود به دانشکده تاکید داشتند دارای شهرت حرفه ای متمایزی بودند و مدتهای مدید بسیاری از آنها جایگاه سازمانی مجزایی را داشته اند که در عناوینی مانند

Ecola

Hoger institute

Scuola Superiore

Escuela universitaria

انعکاس یافته است‌.

اولین کتاب درسی های ترجمه شفاهی

در چنین بافت نهادی حرفه‌ای‌های پیشگام اولین کتاب درسی های ترجمه شفاهی را خلق کردند، و بعد حرفه ای و، نه آکادمیک آموزش عالی در کانون توجه برنامه های تربیت مترجم شفاهی همایشی در فاصله سال‌های ۱۹۷۰ و سالهای ۱۹۸۰ به بعد، روندی در نهادهای متعدد شکل گرفت که مکینتاش آن را همسو با نوعی ((برنامه آموزشی نظریه پسند)) نامید: CIUTI در هویت دوگانه آموزش مترجم شفاهی (و کتبی) به عنوان پدیده های همسو با عمل حرفه‌ای ترجمه و با نظارت تحقیق آکادمیک تاکید کرده است.

ترجمه شفاهی موضوعی ارزشمند برای تحقیق در دوره دکترا

تربیت کنندگان مترجمان شفاهی بیش از پیش به تحقیق علاقه نشان داده اند (تا فرصت های آموزشی و شغلی آکادمیک خود (یا هر دو) را ارتقا دهند) دانشجویان ترجمه شفاهی به طور روز افزون با تحلیل و تفکر نظری در ارتباط بوده اند بسیاری از دانشکده های ترجمه کتبی شفاهی با نظام های سازمانی تحقیق مدار به شدت ادغام شده‌اند و دانشجویان متعددی تزهای کارشناسی ارشد خود را را بر روی تحقیق در ترجمه شفاهی به پایان برده اند از همه مهمتر ترجمه شفاهی موضوعی دارای ارزش تحقیق در دوره دکترا است و از این لحاظ مورد پذیرش روز افزون قرار دارد و تزهای دکتری که نقش بسیار مهم آن ها در تحریک تکوین رشته مطالعات ترجمه شفاهی را نمی توان دست کم گرفت به طور پیوسته نوشته می شوند.

ترجمه شفاهی موضوعی برای پژوهشگران

صرف نظر از نقش تحولات اجتماعی و حرفه‌ای در رقم زدن آینده ترجمه شفاهی این مسئله را باید درک کرد که مطالعات ترجمه شفاهی در جایگاه رشته آکادمیک و موضوعی برای پژوهشگران و محققان تا به امروز از اوایل قرن بیستم ارتباط نزدیکی با مبانی اجتماعی-حرفه ای این حوزه یافته اند. از این رو، آکادمیک سازی تربیت مترجم شفاهی پیوندی اساسی بین تخصصی شدن و پیدایش تحقیق مستقل ایجاد کرده است در چنین موقعیتی می توانیم به مرور ساخت و ترکیب رشته ترجمه شفاهی با توجه به ترجمه پژوهان مراکز رویدادهای مهم و آثار عمده منتشر شده در آن بپردازیم.