فراگیری زبان مادری و روند رشد آن در پژوهش زبان شناسی

فراگیری زبان مادری در پژوهش زبان شناسی

آنچه که مورد نظر پژوهشگران فراگیری زبان مادری در پژوهش زبان شناسی این است که چرا و چگونه کودک زبان مادری را فرا می گیرد؟

چرا و چگونه در اندک زمان ممکن بر آن تسلط پیدا می کند؟

فراگیری زبان مادری و روند رشد آن در پژوهش زبان شناسی

سوالاتی در فراگیری زبان مادری در پژوهش زبان شناسی

• کودک در یادگیری زبان مادری چه داده هایی به همراه دارند؟
• آیا فراگیری زبان مادری در همه ی کودکان جهان از الگو و روند یکسانی تبعیت می کند؟
• نقش پرستاران و مراقبت کنندگان کودک و نیز کودکان پیرامون وی تا چه حد موثر است؟
• کودکان در فراگیری زبان مادری تا چه حد با یکدیگر متفاوتند و چرا؟
• مدت زمان فراگیری زبان مادری چه مقدار است؟
• اگر قرار است زبان مادری در یک زمان محدود صورت پذیرد، مرز پایانی یادگیری زبان چه زمانی است؟
• نقش سوادآموزی تا چه حد در رشد فراگیری زبان مادری موثر است؟
• میزان همانندی فراگیری زبان مادری به صورت گفتاری آن و وجه  نوشتاری آن تا چه حد است؟
• ادبیات نوشتاری برای کودکان تا چه حد بیانگر دانش زبانی کودکان است؟
• رشد زبانی کودکان دوزبانه و چند زبانه چگونه است؟
• آیا یادگیری زبان دوم توسط بزرگسالان با فرایند فراگیری زبان مادری در کودکان همانند و یا مشابه است؟

رویکردهای پژوهشی در این زمینه

با مطالعه و پژوهش در زمینه ی ساختار و معنی آن گونه که در کودکان بروز می یابد بسیاری از این سوالات را می توان هدف قرار داد. نتیجه ی این بررسی ها کمک کرده است تا بین مدل ها و الگوهای فراگیری زبان توسط کودکان و یادگیری زبان در بزرگسالان مقایسه ای صورت پذیرد. بررسی زبان مادری در کودکان مختلف و میزان رشد و سرعت فراگیری و روش های دستیابی و تسلط آنها بر زبان مورد توجه بوده است.

تاخیرهای غیر عادی در فراگیری زبان مادری در کودکان

پژوهشگران همچنین به این مقوله عنایت داشته اند که چگونه در فراگیری زبان مقوله های جنسیت و بافت اجتماعی تعدیل می یابند، مکانیسم هایی که به کار می رود کدام هستند و نقش بزرگترها در این فرایند کدام است. مقایسه هایی که بین داده ها و یافته های زبانی در فرهنگ های متفاوت صورت پذیرفته توانسته است راه را برای طرح سوالات و ارائه فرضیه های هموار نماید. ناتوانی های زبانی و تاخیرهای غیر عادی در فراگیری زبان مادری در کودکان متفاوت می توانند نشان از نارسایی ها و نابهنجاری های کودکان در امر یادگیری زبان مادری داشته باشد

تعاریف فراگیری زبان

فراگیری زبان به بررسی یادگیری ساختار زبان و قاعده های حاکم بر آن و به ویژه دستور، آواشناسی و نظایر آن می پردازد (این فرایند از منظر تعریف با یادگیری زبان دوم متفاوت است.) رشد به مواردی ارجاع می شود که کودک قاعده ها و ساختارهایی را که فراگرفته است در بافت های گوناگون به کار می برد و به بسط آنها می پردازد.

کتاب های درسی و مجلات علمی معتبر

کتاب های بسیار ارزشمندی در کتابخانه ها وجود دارند که از آن جمله می توان به لیون(۲۰۰۶)، مک وینی (۲۰۰۳)، استینبرگ و دیگران (۲۰۰۲) و فرامکین و دیگران (۲۰۰۳) اشاره کرد که در آنها به شیوایی و ایجاز تمام به این مقوله ها پرداخته اند. از دیگر آثار موجود می توان به کریستال (۲۰۰۳) و کریستال (۱۹۹۷) اشاره داشت. کتاب های مقدماتی بسیار مختصر و مفیدی چون فولی و تامپسون (۲۰۰۳) اوگراید (۲۰۰۵) و ترات، دابینسون و گریفیتس (۲۰۰۳) نیز، از این دست به شمار می روند. بررسی های مبسوط و بحث پیرامون مقوله های کلیدی را می توان در مقاله های گوناگون توماسلو و بیتس(۲۰۰۱) و ریچی و باتیا (۱۹۹۹) یافت که در آن بخشی به روش شناسی اختصاص یافته است.

نقطه ی آغاز کسب اطلاعات در مورد سوادآموزی

نقطه ی آغاز برای کسب اطلاعات در مورد سوادآموزی در کتاب گارتون و پرات (۱۹۹۸) آمده است. برای دستیابی به داده هایی در ارتباط با خواندن به اوکهیل و کین  (۲۰۰۶)، و کرس (۱۹۹۷) و در سوادآموزی هجانویسی در مراحل نخستین به کرس (۲۰۰۰) رجوع کنید. مراحل بعدی یادگیری زبان در جوانان ورشد کاربردی آن، زمینه های بسیار جالبی را به دست می دهند. به نیپولد (۲۰۰۶) رجوع کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه ی ایده هایی برای به دست گیری پروژه های نو به پسی (۲۰۰۵) و نیز به مجموعه ی مجله های علمی نیز مراجعه کنید.

مجله های علمی

۱)Annals of Dyslexia

۲) Applied Psycholinguistics

۳)British Journal of Developmental Psychology

۴) Child Development

۵) Cognition

۶) Developmental Psychology

۷)  Journal of child Language

۸) Journal of Experimental Child Psychology

۹) Journal o Memory  and Language

۱۰) Journal of Psycholinguistic Research

۱۱) Journal of Reading Behavior

۱۲) Journal of speed and Hearing Research

۱۳) Language Acquisition

۱۴) Merrill-Palmer Quarterly

۱۵) Psychological Review

فراگیری زبان مادری و روند رشد آن در پژوهش زبان شناسی

پایگاه اطلاعاتی نظام مند تبادل اطلاعات مربوط به فراگیری زبان توسط کودکان

در این پایگاه اطلاعاتی، به همت افراد و نیز پژوهشگران، اطلاعات مربوط به فراگیری زبان مادری توسط کودکان گردآوری شده و ثبت و ضبط می گردد.

از طریق آدرس شبکه ای زیر در اختیار عموم قرار می گیرد:

http://childes.psy.cmu.edu/

اگر به اطلاعات با کیفیت بالا نیاز دارید و خود نتوانسته اید به گردآوری آن همت گمارید می توانید با این شبکه ارتباط پیدا کنید. البته باید به شیوه ی ثبت اطلاعات شبکه آگاهی کافی داشته باشید. داده های موجود می تواند در موارد دیگری نیز به بکار گرفته شود به شرط آنکه آوانگاری های درستی در اختیار باشد.

به نکات زیر توجه داشته باشید:

• توجه خود را به بخشی از زبان کودک معطوف بدارید تا بتوانید در راستای علاقه مندی و تخصص خود از آن بهره برداری صحیح نمایید.
• سعی کنید اطلاعات خود را در ارتباط با فرایند یادگیری زبان در کودکان کامل تر کنید تا بدانید بر کدامین مجموع داده ها باید تاکید داشته باشید.
• تجریه و تحلیل داده های به دست آمده را در چارچوب یک نظریه ی مطرح و در زمینه های آواشناسی ، نحو و معنی شناسی مورد مداقه و بررسی قرار دهید تا نهایت کار شما به فهرستی از واژه ها ختم نشود.
• کودکان به نسبت بزرگسالان از توانش کاربردی بالایی برخوردار نیستند. زبان کودک ساختار، نحو و قاعده های خاص خود را دارد که ممکن است با ساختارهای ذهنی بزرگسالان شباهت چندانی نداشته باشد.پس در ارزش گذاری “دستوری” و “نادستوری” بودن پاره گفتارهای تولید شده جانب احتیاط را نگه دارید. درست و نادرست در فرهنگ کودکان مفهوم دیگری دارد.
• به خاطر داشته باشید که کودکان از سبک و سیاق نوشتاری خاص خود برخوردارند و باید با نظام نوشتاری کودکان مقایسه شوند و نه با بزرگسالان.
• هرچند کودکان در دوران پیش دبستانی رشد زبانی شگفت انگیزی از خود بروز می دهند؛ با وجود این باید به خاطر داشت که جملات مجهول و موصولی در این دوران کمتر ظاهر می شوند.الگوهای آوایی نیز در این دوران در مراحل تکاملی خود هستند(به کروتندن،۱۹۷۹ مراجعه کنید).

حساسیت سنجش کودکان

قانون هایی که به تازگی در حمایت از کودکان وضع گردیده اند برخورد با کودکان و انجام دادن پژوهش های زبانی را در مورد آنها، با دشواری روبرو ساخته است. رویارویی با کودکان زیر سن قانونی باید براساس مقررات و ضوابط مدارس و سازمان های مربوطه صورت پذیرد. داشتن ارتباط مستقیم محاسنی دارد اما رعایت حقوق پدران و مادران و سرپرستان از موارد قابل توجه و تامل است. در پاره ای موارد، کسب اجازه از مراجع قانونی نیز لازم است و پژوهشگر باید در طرح ریزی برنامه ی خود زمان بندی ویژه ای را لحاظ کند.

هماهنگی زمان بندی پروژه ی پژوهشی با برنامه ی درسی کودکان

علی رغم معضلات و مشکلات موجود، دسترسی به کودکان آزمون شونده از طریق مدارسی که آنها در آن به تحصیل اشتغال دارند بهتر است. یادداشتی به مدیر مدرسه بفرستید و در آن پروژه ی پژوهشی خود را به صورت مبسوط شرح دهید. وی را از نتایج احتمالی و منفعتی که می تواند برای کودکان جامعه داشته باشد مطلع سازید تا برابری زمان تلف شده برای وی روشن شود. به این مطلب هم اشاره کنید که ممکن است باری اضافی بر مربیان و معلمان آن کودکان تحمیل گردد. برنامه ی زمان بندی پروژه ی پژوهشی خود را با برنامه ی درسی کودکان هماهنگ سازید اگر شخصا بتوانید به مدرسه ی مورد نظر مراجعه کنید و به صورت حضوری مسائل را مطرح نمایید بهتر است. این امکان وجود دارد که مدیریت مدرسه خواستار موافقت اولیای کودکان نیز باشد چون کودکان از قدرت تصمیم گیری برخوردار نیستند.

نکاتی که باید در رویارویی با کودکان مدنظر داشته باشید

۱)کودکان در برخورد با شما الزاما همان رفتاری را که از بزرگسالان انتظار می رود از خود بروز نمی دهند. اگر با کودکان آشنایی قبلی داشته و رفتاری غیررسمی داشته اید اکنون به سختی می توانند در یک محیطی رسمی به صورت رسمی رفتار کنند.

۲) در طرح ریزی برنامه ها و فعالیت های خود به خاطر داشته باشید که کودکان به نسبت بزرگسالان از حافظه ی محدودتری برخوردار هستند. پیشاپیش مطالب خود را با معلمان و مدیریت مدرسه در میان بگذارید تا در قیاس با سطح دانش کودکان و قابلیت های انان حجمی مطلوب سنجش شود.

۳) اگر در انجام دادن پژوهش خود از تصویر و نقاشی نیز استفاده می کنید

از خیال پردازی هایی که ممکن است کودکان را به مفاهیمی نامتعارف رهنمون شود پرهیز کنید.

۴) برای آنکه در پاره ای از کودکان احساس ناخوشایندی بوجود نیاید در برنامه ریزی خود به آن دسته از کودکان که حتی داده های آنها به کار شما نخواهد آمد نیز بپردازید.

۵) کودکان اغلب در برخورد با ابزار ضبط صدا و سایر وسایلی از این قبیل نسبت به بزرگسالان حساسیت بیشتری از خود نشان می دهند و ممکن است آنها را اسباب بازی و وسایل تفریح بپندارند.

۶) کودکان معمولا تحرک بیشتری از خود نشان می دهند.

باید در اختصاص مکانی برای نصب ابزار پژوهشی دقت بیشتری مبذول دارید.

در حفظ ویدئوهای کودکان بکوشید

۷) برخی از والدین از ترس اینکه مبادا کلیپ های ویدیویی و یا آثار ضبط شده کودکانشان به دست افراد غیر قابل اعتماد بیفتد از خود حساسیت نشان می دهند. در حفظ و نگهداری و ناشناس ماندن آنها بکوشید. این مطلب را نیز به یاد داشته باشید که برخی از معلمان از اینکه از کلاسشان ضبط ویدیویی بشود واکنش نشان می دهند.

۸) محیط مدرسه به لحاظ ماهیت آن از ارامش برخوردار نیست و سر و صداها اغلب مانع از پیشرفت کار است. سعی کنید در زمان بندی رعایت این مهم را بنمایی.

۹) تشخیص صدای کودکان و تفکیک انها از یکدیگر به ویژه زمانی که همهمه ای هم در کار باشد، مشکل است. بهتر است که در ابتدای ضبط صدا به نحوی کودک مورد نظر را معرفی نمایید تا با مشکلات حل نشدنی بعدی روبرو نشوید. تشخیص جنسیت کودکان از طریق شناسایی صوتی آنها گاه با اشکال روبه روست.

۱۰) اگر در پژوهش خود جایی برای بررسی و ارزیابی طبقات اجتماعی کودکان آزمودنی لحاظ کرده اید، باید توجه داشته باشید که کودکان در این قبیل موارد نمی توانند اطلاعات دقیق و درستی در اختیار مدیریت مدارس است اغلب کافی نیستند و اطلاعات درستی در اختیار قرار نمی دهند. علاوه بر آن، طبقه بندی کردن اقشار اجتماعی بر اساس مرتبه و جایگاه اقتصادی آن ها از دقت کافی برخوردار نیست.

فراگیری زبان مادری و روند رشد آن در پژوهش زبان شناسی

موضوعات بنیادی و ایده هایی برای انجام پژوهش فراگیری زبان مادری

در بررسی ها و پژوهش های مرتبط با کودکان زمینه های بکر و فراوانی وجود دارد زیرا جنبه های مختلف زبانی را می توان مورد بررسی قرار داد. آنچه در زیر خواهد آمد شمه ای از انواع سوژه ها و ایده هایی است که شایسته ی بررسی و تامل هستند که از جمله ی آنها می توان به مطالعات مربوط به مرحله ی پیش زبانی، بروز ساختارهای بنیادی، از قبیل آواشناسی، توانش های کارکردی و بذله گویی و نظایر آن در کودکان گوناگون اشاره کرد.

مطالعات و پژوهش های دیرشی (Longitudinal)

بسیاری از زبان شناسان پژوهش هایی را بر روی کودکان خود و یا کودکان آشنایان خود انجام داده اند. اغلب آنها به این امر توجه داشته اند که رشد زبانی بهنجار چگونه تحقق می یابد. راجر براون (۱۹۷۳) پژوهش های طولانی مدتی را بر روی سه کودک به نام های آدم، حوا و سارا انجام داد. این پژوهش بنیادی اطلاعات زیادی را در ارتباط با میانگین دیرش پاره گفتار و مراحل رشد واژگانی کودک به دست می دهد. پل فلچر (۱۹۸۵) دختر خویش را به نام سوفیا مورد مطالعه و بررسی قرار داد و مراحل رشد ساختارهای نحوی و کاربردهای آوایی وی را به دقت یادداشت و ثبت و ضبط کرد.

رشد نقش یادگیری زبان

مایکل هلیدی (۱۹۷۵) نحوه ی تولید صدا و مراحل گذار به تولید کاربردی پاره گفتارها را در کودک خود به نام نیگل مورد توجه و عنایت قرار داد. یافته های وی زمینه ی بسیار مناسبی را برای انجام پروژه هایی در زمینه ی “رشد نقش یادگیری زبان” فراهم آورد که در بررسی مقوله های معنایی، از آثار بنیادی و کلاسیک محسوب می شود. پژوهش های دیرشی نه تنها از جانب پژوهشگر بلکه از جانب والدین و خود کودک نیازمند صرف وقت زیاد است. اگر پروژه یا طرح خاصی در نظر دارید، شایسته است تا پیشاپیش آن را با استاد راهنما و یا مشاور خود مطرح کنید و تمام جوانب امر را قبل از آغاز گردآوری اطلاعات مورد بررسی و سنجش قرار دهید.