Moosakhani
0

موضوعات بنیادی و ایده هایی برای پژوهش زبان شناسی

موضوعات بنیادی و ایده هایی برای تحقیق زبان شناسی

در این مقاله باهم به بررسی موضوعات بنیادی و ایده هایی برای پژوهش زبان شناسی در آموزش ترجمه زبان میپردازیم. نویسنده در خلق یک اثر اهداف گوناگونی را مد نظر دارد. رویکرد هایی که به کار گرفته می شوند زمینه را برای انجام تحقیقات فراوان فراهم می سازند. در اینجا موضوعات بر پایه ی سطح تجزیه و تحلیل طبقه بندی شده اند. بدین ترتیب این امکان به وجود آمده است تا امکان پژوهش های متنوع میسر گردد خواه هدف یک نوع پژوهش مستقل باشد و یا تحقیقی مقایسه ای. مقایسه ی متن های گوناگون از این جهت حائز اهمیت است که از طریق آن می توان به وجوه تشابه و افتراق متن هایی که یک موضوع می پردازند پی برد. سوالی که مطرح می شود این است که :

چه متونی وجود دارند که بتوان روی آن ها مطالعه و تحقیق کرد؟

هر نوع متنی ویژگی های خود را دارد و قابل بررسی و تجزیه و تحلیل است. یک متن گفتاری می تواند با متن دیگری همانند خود وجوه اشتراک و افتراق داشته باشد. برای مثال، گفتار فردی را در نظر بگیرید که متن داستانی را می خواند و آن را با فردی مقایسه کنید که آن داستان را به صورت شفاهی بیان می کند. بحث و مناظره ی تلویزیونی با بحث و مشابه آن در رادیو تفاوت دارد. برای آنکه به این نوع تفاوت ها پی ببرید صدای تلویزیون را ببندید و تنها به تصاویر بحثی که در جریان است نگاه کنید.

محققان و پژوهشگران زبان شناس در حال حاضر علاقمند هستند بدانند کدامیک از ویژگی های زبان گفتاری آن گونه که در نوشته های اینترنتی ناظر آن هستیم در متن نوشتاری ظاهر می شوند. هر کدام از این گونه متن ها را می توان از زوایای مختلف همچون نوع واژه هایی که به کار رفته اند، ساختاری که بر اساس آن چیدمان شده اند، نوع حروفی که به کار رفته اند، معانی واژه ها و روابط بینامتنی و نظایر آن مورد امعان نظر قرار داد. این کار را می توان هم در مورد یک متن واحد و هم در مقایسه س متن های گوناگون به کار برد.

ایده هایی برای پژوهش : انگاره های آوایی درون متن

در پاره ای متون، نحوه ی چیدمان انگاره های آوایی که نویسنده به کاربرده است از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هرچند ما معمولا قافیه، تجانس آوایی، همگونی واکه ای و سجع را جزء ویژگی های شعر به حساب می آوریم. با وجود این، سیاستمداران و تبلیغ کنندگان کرارا از این ابزار در خرده گفتارها و شعارهای خود استفاده می کنند تا کلام آنها بیشتر اذهان ماندگار باشد.

موضوعات بنیادی و ایده هایی برای پژوهش زبان شناسی
موضوعات بنیادی و ایده هایی برای پژوهش زبان شناسی

چه بخواهیم یک غزل شکسپیر را توصیف کنیم و یا بخواهیم توصیفی از یک تبلیغات به دست دهیم، توصیفی که ارایه می شود از انگاره های آوایی همانندی برخوردار بوده و واژگان و رویکردی مشابه دارند. تکیه و آهنگ کلام نیز از اهمیت خاصی برخورداردارند. در اشعار کودکان، از انگاره های آوایی و الگوهای منظم و دارای طنین استفاده می شود تا به حافظه سپاری آنها آسان تر صورت پذیرد. نمونه ی بارز آن در زبان فارسی “اتل متل توتوله، گاو حسن چه جوره، نه …” است که در آن واژه ها تکیه بر و الگوهای متریک بسیار قوی به کار رفته است.

در مقابل اشعار دیگری را می توان یافت که در مقایسه از تکیه بری کمتری برخوردارند. (برای بحث پیرامون الگوهای متریک و طرح الگوهای قافیه دار و وزن های دو هجایی و نظایر آن، به لیچ (۱۹۶۹) و یا فرهنگ های واژه های ادبی همچون فرهنگ گری (۱۹۸۴) مراجعه کنید.) ممکن است یک نویسنده در نوشته ی خود از نام آواها همانند صدای خش خش برگ ها در فصل پاییز و یا صدای خزنده ای که در لابلای علف های خشک در حرکت است بهره بگیرد. در این گونه موارد می توان از آواشناسی استفاده کرد تا بتوان تفاوت ها را نشان داد.

ایده هایی برای پژوهش

۱) هر کدام از شعرای متاخر و متقدم کشورمان شیوه و سبک و سیاق خود را دارند. شناخت تفاوت ها و اینکه چه عناصر زبانی و کلامی آنها را از  یکدیگر تمیز می دهد می تواند موضوع یک پژوهش مناسب باشد. در ادبیات انگلیسی این کار با ظرافت انجام گرفت و شایسته است که در زبان پارسی نیز رایج گردد. یک یا چند شاعر برجسته ی ایرانی را برگزینید و ویژگی های اثر آنها را مورد بررسی قرار دهید. (الگوی پژوهش خود را می توانید با مراجعه به بنیامین زفانیا یا جرارد منلی هاپکینز انتخاب کنید.)

۲) استفاده از تصاویر در تبلیغات تجاری یکی از مسایلی است که همواره مورد توجه بوده است. تشابه بین جسمی که تبلیغ می شود، با تصویری که برای تقویت دیداری آن به کار می رود و همزمانی آن با کلامی که به کار گرفته می شود از اهمیت خاصی برخوردار است. نمونه هایی از تبلیغات تجاری را برگزینید و به توصیف ویژگی های آن بپردازید. آنگاه مشخص کنید که چرا برخی از آنها از گونه های دیگر موفق تر هستند.

۳) تعدادی از ویدیو کلیپ هایی را که از سیستمداران و سخنرانی های آنها تهیه شده برگزینید و زیر و بمی و آهنگ کلام آنها را رد تقویت مفاهیمی که در ذهن داشته اند مورد بررسی قرار دهید. چرا برخی از سخنرانان نسبت به دیگر متکلمان در قبولاندن نظرات خود به عامه مردم موفق ترند؟

ایده هایی برای پژوهش : انتخاب های واژگانی در درون متن

برای ورود به این زمینه، نیازمند آن هستیم که از معنی شناسی آگاهی داشته باشیم. کارتر (۱۹۹۸) و کرن (۲۰۰۰) مقدمه های بسیار خوبی در ارتباط با مقوله های دلالت ضمنی و دلالت صریح و روابط معنایی همچون ترادف، تضاد و شمول معنایی در اختیار می گذارند. دیوید کریستال (۲۰۰۳: ۱۷۰- ۱۷۶)  بحث مستفایی در ارتباط با بار واژگانی عرضه می کند. تجزیه و تحلیل واژگانی سبک ادبی به این سوال پاسخ می دهد که چرا نویسنده یک واژه ی خاص را برگزیده است در حالی که می توانسته است واژه های دیگری را انتخاب کند.

برای مثال، اگر نویسنده واژه “سفید” را به کار برده است آیا قصد او به جسمی بوده است که در واقع به رنگ سفید است و یا هدف و مقصود وی “پاکی” بوده است.اگر هدف دوم را در نظر داشته است چرا از همان واژه ی “پاکی” استفاده نکرده است؟ در صورت اخیر، واژه ی به کار رفته از بار فرهنگی بسیاری برخوردار است زیرا رنگ سفید در فرهنگ های گوناگون مفاهیم متفاوتی را به ذهن متبادر می کند. در روزنامه نویسی و خبرنگاری، انتخاب واژه ها نشان دهنده ی جایگاه سیاسی روزنامه نگار است.

برای مثال:

آیا فردی که با در دست داشتن اسلحه مبارزه می کند “تروریست” است یا “چریک” و یا “مجاهد راه آزادی”؟

آیا میرزا کوچک خان یک یاغی خائن به وطن بوده است یا یک آزادی خواه؟

آیا کسی که جان خود را در مبارزه از دست داده است “شهید” است یا “هلاک شده” تلقی می شود؟

آیا فردی “مرده” است یا “فوت کرده است” و یا “گور به گور شده” و یا “دعوت حق را لبیک گفته است”؟

آیا نویسنده یا گوینده از واژه ی “سلام” استفاده کرده است یا از “درود” و یا از هر دو به صورت متوالی. جورج اورول در کتاب مشهور خود با نام “قلعه ی حیوانات” به زیبایی نشان می دهد که چگونه واژه ها در خدمت سیاست بازی ها قرار می گیرند. فریمن (۱۹۹۶) در اثر خود به بحث “نثر بی سبک” می پردازد. رولاند بارت، نشانه شناس معروف آن را “نوشتار خودکار / بی تکلف” می خواند.

ساختارهای دستوری درون متنی

به کارگیری جمله ها و عبارت های کوتاه و یا جمله های درهم بافته و پیچیده در درون یک متن ویژگی های خود رادارد. ممکن است یک جمله برای ادای تاکید به صورت مکرر به کار رود در حای که یک جمله ی مجهول به قصد مبهم گذاشتن عامل عمل به کار گرفته شود. در آثار بلور و بلور (۲۰۰۴) و بریمن (۱۹۹۵) رهنمودهای خوبی در این زمینه ارایه شده است. داده ها و رهنمودهای لازم را در ارتباط با نحوه ی استفاده از دانش در تجزیه و تحلیل متون می توانید در آثار فریبورن (۱۹۹۰)، کارتر (۱۹۸۴ و ۲۰۰۴)، فرکلاف (۲۰۰۱) و فولر (۱۹۹۱) بیابید.

در تجزیه و تحلیل متون می توان سوالات زیر را مطرح کرد:

* آیا جمله هایی که در متن به کار رفته اند از نظر درهم بافتگی و طول یکسان هستند؟

* آیا جمله هایی که در متن به کار رفته اند همگی بی نشان هستند و یا عناصری از زبان وجود دارند که مورد تاکید واقع شده اند و یا به عمد به آخر جمله سوق داده شده اند؟

* آیا الگوهای ساختاری ویژه ای با استفاده از ابزار زبانی انسجامی همچون حذف به قرینه، تکرار، پیش مرجعی ها و پس مرجعی ها استفاده شده است؟

* آیا مواردی یافت می شود که نویسنده به عمد برخی از این عناصر زبانی را در راستای هدفی خاص حذف کرده باشد؟

پژوهشگران از روش تولید ساختارها و سپس فروشکنی آنها برای پی بردن به ویژگی های متن و شفاف سازی آن استفاده می کنند.

موضوعات بنیادی و ایده هایی برای پژوهش زبان شناسی
موضوعات بنیادی و ایده هایی برای پژوهش زبان شناسی

لین و جین (۱۹۸۷) نمونه ی زیر را ارایه می دهند:

* افرادی که کشور را اداره می کنند روزنامه ی Times را می خوانند.

* افرادی که فکر می کنند کشور را اداره می کنند روزنامه ی Daily Mirror را می خوانند.

* افرادی که فکر می کنند باید کشور را اداره کنند روزنامه ی Guardian را می خوانند.

* افرادی که فکر می کنند کشور یا حکومت دیگری باید کشورشان را اداره کند روزنامه ی Morning Star را می خوانند.

* افرادی که  نمی دانند چه کسی کشور را اداره می کند ولی شیوه  ی اداره مملکت را خطا می دانند روزنامه ی Independent را می خوانند.

* همسران مردانی که کشور را اداره می کنند روزنامه ی Daily Mail را می خوانند.

* افرادی که عملا صاحب و سالار کشور هستند روزنامه ی Financial Times را می خوانند.

* افرادی که فکر می کنند کشور باید به شیوه های سنتی اداره شود روزنامه ی Telegraph را می خوانند.

* افرادی که فکر می کنند کشور متعلق به آنهاست روزنامه ی Daily Telegraph را می خوانند.

* برای خوانندگان روزنامه ی Sun اگر سور و ساتشان براه باشد تفاوتی نمی کند که چه کسی کشور را اداره می کند.

نقش بینافردی متون

زبان شناسان بر این عقیده اند که از خلال واژه ها و ساختارها همه چیز قابل استحصال نیست زیرا متن تنها یک تولید نیست بلکه یک دریافت است. بدین ترتیب، می توان این سوال را مطرح کرد که خوانندگان و مخاطبان از متن چه دریافتی دارند. اصولا این سوال مطرح است که :

چرا متن تولید می شود؟

در پاره ای موارد اهداف روشن هستند لیکن در تبلیغات تجاری درک پیام ها به تامل بیشتری نیاز دارد. برای مثال، هدف یک تبلیغ اتومبیل و تاکید آن بر اینکه این اتومبیل نیاز کمی به سرویس دارد فروش آن کالاست. از طرف دیگر، گزارش یک روزنامه در نوشتن یک خاطره در مقایسه با یک گزارش رادیویی و تلویزیونی متفاوت است. جی کوک (۲۰۰۱) شیوه ی برخورد با تبلیغات و درک پیام های آنها را شرح و بسط می دهد. از اثر چیلتون (۱۹۸۵) نیز می توانید ایده هایی را به دست آورید.

زبان رسمی و زبان غیر رسمی

میزان رسمی بودن و غیر رسمی بودن زبان بستگی زیادی به کاربرد آن در ارتباط با یک رخداد دارد. برای مثال، “یک فنجان لطف بفرمایید” در یک رستوران و یا یک میهمانی نقش یکسان دارند اما از نظر شکل و صورت متفاوتند. این تصور که صورت های نوشتاری از صورت های گفتاری رسمی تر هستند نادرست است. متون نوشتاری می توانند صورتی رسمی داشته باشند(گواهی نامه ها و یا اسناد قانونی) و یا به صورت غیر رسمی باشند (کارت پستال و یا لیست خریدهای روزانه).

بر همین سیاق می توان متون گفتاری رسمی (سخنرانی ها) و یا غیر رسمی (گپ زدن های متعارف، غیبت کردن و یا تلفن های روزانه را ) برشمرد. پاره ای از رخداد ها به صورت متون گفتاری تجلی می یابند (مراسم عقد و ازدواج) و متعاقب آن به صورت کتبی و نوشتاری سندیت می یابند. این در حالی است که صدور چک نمی تواند به صورت گفتاری باشد و باید الزاما به صورت مکتوب درآید. برخی دیگر از متن ها هم ویژگی های نوشتاری را به همراه دارند و هم ویژگی های زبان گفتاری را. برای مثال، می توان از پیامک هایی نام برد که از طریق تلفن های همراه ارسال می شوند و به صورت فزاینده ای در حال گسترش هستند.

موضوعات بنیادی و ایده هایی برای پژوهش زبان شناسی
موضوعات بنیادی و ایده هایی برای پژوهش زبان شناسی

 

Moosakhani