روان شناسی زبان

روان شناسی زبان

در روان شناسی زبان سوالاتی از این دست مطرح است:

• مغز انسان چگونه واژه هایی را که ذخیره می کند سامان می بخشد؟
• چگونه مغز می تواند به سهولت و به سرعت به این داده ها دسترسی داشته باشد؟
• علت پیدایش لغزش “نوک زبانی” یا به یاد نیامدن یک وازه به ذهن کدامست؟
• چرا بعضی از واژه هایی را که خارج از بافت به کار می روند به اشتباه می شنویم؟
• چگونه قادر به پیش بینی واژه های یک جمله قبل از به پایان رسیدن آن هستیم؟
• فرایند خواندن و شنیدن تا چه حد به یکدیگر شباهت دارند؟
• چگونه ذهن ما، زمانی که ما به جمله ای که پیشاپیش ، چه به صورت گفتاری و یا شنیداری، با آن آشنا نبوده ایم، برخورد می کند به درکی از آن نایل می شود؟ آیا الزاما به مجموعه ی داده ها توجه دارد و یا راه میان بری را برای نیل به آن برمی گزیند؟
• آیا مغز به محض دیدن و یا شنیدن واژه ها نسبت به پردازش و درک آنها اقدام می کند و یا این ادراک با تاخیر صورت می گیرد؟
• چرا ما اصطلاحاتی همچون”خرش از پل رد شد” را به صورت لفظی تفسیر و تاویل نمی کنیم؟
• چگونه است که یک گویشور متوجه اشتباه کلامی خود می شود؟
• در فرایند تولید گفتار، گویشوران از چه مکانیسمی برای تضمین درستی ساختار جمله ها استفاده می کنند؟
• توانایی زبانی افرادی که دچار نارسایی های مغزی هستند چگونه می تواند ما را از فرایند یادگیری زبان آگاه کند؟

تصور کنید بخواهیم به یک سیستم رایانه ای تفهیم کنیم که همانند یک فرد عادی سخن بگوید و یا به درک زبان نایل گردد. در آنجاست که می توانیم به غامض بودن سوالات فوق و نحوه ی رسیدن به پاسخ به آنها پی ببریم.

کتاب ها و مجلات علمی معتبر در این ارتباط

روان شناسی زبان زیرمجموعه ی علوم زبان شناسی و راون شناسی است. منابع موجود در این زمینه ها از گوناگونی زیادی برخوردار است و مطالبی که یافت می شوند بسیار متنوع هستند. بدین ترتیب، این احتمال وجود دارد که با شیوه ها و رویکردهای گوناگونی روبرو شویم. در آماده سازی پیشینه ی پژوهش، بر تازه ترین دستاوردهای علمی در این زمینه ها مرور کنید. کتاب های مقدماتی مفید شامل آثار فیلد (۲۰۰۳)، اشتاینبرگ (۲۰۰۵) و مطالب مبسوط تر اثر اشتاینبرگ، ناگانا و آلاین (۲۰۰۱) می باشند. همچنین به مجموعه نوشتارهای موجود (برای مثال، رویکردهای روان شناختی زبان در ارتباط با چند زبانگی) اثر کرول و دو گروت (۲۰۰۵) و نیز دایرۀ المعارف های زبان شناسی به ویژه اثر براون (۲۰۰۶) مراجعه کنید.

کتاب ها و مجلات علمی در روان شناسی زبان

کتاب های درسی روان شناسی زبان

کتاب های درسی روان شناسی که بر مقوله ی زبان تاکید دارند عبارتند از: هارلی (۲۰۰۱) و بخش هایی از کتاب آیزنک و کین (۲۰۰۵) و پانل (۲۰۰۳). برای دستیابی به ایده های مرتبط با پروژه ها، اثار فیلد (۲۰۰۹)، پرایدو (۱۹۹۰) منبع بسیار خوب و معتبری هستند ضمن اینکه اثر کلارک و کلارک (۱۹۷۷) همچنان از اعتبار ویژه ای برخوردار است. مجله های علمی مرتبط با روان شناسی زبان عمدتا غامض و مشکل هستند زیرا بیشتر به مقوله های نظری و رویکرها و متدولوژی توجه دارند. کپی کردن و انجام پژوهش های مجدد بر مطالب مطروحه در مقاله ها عملا امکان پذیر نیست ولی سوالات و ایده هایی که مطرح شده اند می توانند ملاک و منبع مناسبی برای تحقیقات آتی باشند.

مجلات علمی معتبر در این زمینه عبارتند از:

Applied Psycholinguistics

Brain and language

Cognition

International Journal of Language and Communication Disorders

Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition

Journal of Memory and Language

Journal of Psycholinguistic Research

Language and Cognitive processes

Language and Communication

Memory and cognition

Mind and language

Quarterly Journal of Experimental Psychology

Reading and Writing

موضوعات اصلی و ایده هایی برای انجام دادن پروژه ها

پروژه های مرتبط با روان شناسی زبان می توانند در دو سطح عمل کنند:

• اگر از تجربه ی علمی کافی برخوردار باشید و به تجهیزرات و متخصصان ناظر نیز دسترسی داشته باشید می توانید پروژه ای را که قبلا به انجام رسیده و انتشار یافته است مورد بازبینی مجدد قرار دهید. مراجع و منابع را ردیابی کنید و با مرور بر اصل اثر که معمولا در مجلات علمی معتبر منتشر شده اند مجددا بر آن تامل و تعمق نمایید. تنها مراجعه به اصل اثر می تواند اطلاعات مبسوط مورد نظر شما را تامین کند. با استاد راهنمای خود به صورت نظام مند در ارتباط باشید و زمان مناسب را در اختیار داشته باشید.
• اگر فاقد تجربه ی لازم هستید یا امکانات و تجهیزات لازم را در اختیار ندارید و یا متخصص مرتبط با موضوع مورد نظر را نمی یابید، امکان به بوته ی آزمایش گذاشتن مجدد یک پروژه ی تحقیقاتی که قبلا در این زمینه به چاپ رسیده وجود ندارد. با وجود این، پروژه های پژوهشی فراوانی را می توان یافت و عنوان کرد که به تجربه ی زیادی نیاز ندارند و قبل از آن می توان به شفاف سازی و چگونگی فرایند روان شناختی زبان پی برد.

تصویری که روان شناسان زبان از زبان به دست می دهند

به تاسی از فودر (۱۹۸۳)، بسیاری از روان شناسان زبان بر این باور هستند که شناخت انسان حوزه ای است و این بدین معنی است که تعداد پردازشگرها گوناگون است و مستقل از یکدیگر عمل می کنند. اگر این چنین باشد که پردازشگرها به صورت مستقل عمل می کنند، پس یکی از آنها می تواند از نارسایی برخوردار باشد، درحالیکه دیگر پردازشگرها نقش خود را به نحو مطلوب انجام می دهند.

در ارتباط با زبان، سوالی که مطرح می شود این است که ایا پردازشگرهایی که مسئولیت تولید و درک گفتار و نوشتار را برعهده دارند چهار حوزه ی مستقل هستند یا نه. برای مثال، روان شناسان زبان بالینی به این موضوع توجه دارند که آیا از دست دادن توانایی پردازش گفتار در پردازش نوشتار نیز موثر است یا نه. آیا آنچه ما بر روی کاغذ و به صورت نوشته می بینیم باید قبل از انکه رمزگشایی بشود به صورت “گفتاری” در آید؟

روان شناسی زبان

پروژه ها

۱) بررسی و تحقیق کنید که آیا برخی از انواع اصوات مزاحم نسبت به سایر اصواتی که از خارج بر فرایندهای زبان شماختی اثر می گذارند موثرند یا نه.

به سه گروه از آزمودنی ها یک تکلیف زبان شناختی را محول نمایید. در فرایند انجام آن، گروه اول نوعی گفتار را در یک زمینه خواهند شنبد. گروه دوم به صورت همزمان نوعی موسیقی بدون کلام را ردیافت خواهند کرددر حالی که گروه گواه هیچ گونه صدای مزاحمی را دریافت نخواهد کرد. با مرور بر پیشینه ی پژوهش، پیش بینی کنید که کدامیک از موقعیت های فوق مزاحمت بیشتری را ایجاد می کنند.

۲)حافظه ی حفظ اشیاء را با حافظه ی حفظ واژه ها مقایسه کنید.

به یک گروه از آزمون شونده ها اشیائی را بدهبد و از آنها بخواهید آنها را به یاد داشته باشند. به گروه دیگر فهرستی از نام آن اشیاء را بدهید و از آنها بخواهید که آنها را به یاد داشته باشند. با مرور بر پیشینه ی تحقیق، فرضیه ای را مطرح سازید. برای مثال، یادآوری نام اشیاء نسبت به یادآوری خود اشیاء آسان تر است. سپس براساس تجربه ای که انجام می دهید مشخص کنید که آیا فرایند حفظ کردن متضمن نام گذاری آنهاست یا نه.

کدامیک از انواع انگاره های فرایند یادگیری با فرضیه ی شما سازگارتر است؟

قبل از انکه به تفسیر آنها به منظور پی بردن به این اصل که آیا آموزش یک تکلیف زبانی تا چخ اندازه در انتقال مهارت ها موثر است، دو گروه آزمودنی را برگزینید. شیوه ی یادگیری فهرست های تصادفی واژه ها را آموزش دهید. آنگاه نتیجه را با عملکرد گروه دوم که چنین آموزشی را نداشته اند مقایسه کنید. از هر دو گروه بخواهید که فهرست بلندی از واژه ها را به خاطر بسپارند و سپس انها را به خاطر آورند. در آزمایش دیگری فهرستی بلندی از ارقام را به آنها تلقین کنید و آنگاه بخواهید که آنها را به ختطر بیاورند.

با مرور بر پیشینه ها، بهترین فرضیه را برگزینید.

برای مثال، گروهی که آموزش لازم را یافته اند از گروهی که آن آموزش را دریافت نکرده اند بهتر عمل می کنند. حفظ کردن واژه ها و ارقام و اعداد نیازمند فراگیری مهارت های مختلف هستند. بدین ترتیب، آموزش دیدن در یکی از آنها برای فرایند دیگر مزیتی به حساب نمی آید.

درک ما از زبان چگونه است؟

درک گفتاری

مسائلی که در زمینه ی درک گفتاری مطرح می شوند عمدتا عبارتند از:

• در شرایطی که محیط گفتار از کیفیت مناسب برخوردار نیست چگونه انسان ها به درک گفتار نایل می شوند؟
• چطور ما با با دریافت یک حرف یا سرواج از یک واژه به سرعت به درکی از آن نایل می شویم؟

روان شناسی زبان و نظریه های دستوری

پژوهش هایی که هم در زمینه ی روان شناسی زبان و هم در زمینه ی نحو زبان صورت پذیرفته انگاره هاییی را به دست داده اند که نشان می دهد جمله ها چگونه رمزگشایی می شوند. کلیفتون و فریرا (۱۹۸۹، ص ۷۹) فهرست مناسبی از انواع جمله ارایه می دهند که براساس مدل و انگاره ی آنها رمزگشایی با کندی بیشتری همراه است. انگاره هایی که کیمبال، و فریزر  و فودر ارایه داده اند در گارنهام (۱۹۸۸، ۷۷-۷۸) آمده است.

پالی و سایدر پژوهشگران روان شناسی زبان

این دیدگاه که زبان در قالب زنجیره ها و الگوها نظام می یابد، پایه و بنیاد زبان منضبط را تشکیل می دهد. تعدادی از پژوهشگران و از آن جمله پالی و سایدر (۱۹۸۳)، سنکلر (۱۹۹۱) و رای (۲۰۰۲) بر این نظر بوده اند که درک و تولید زبانی حداقل تا حدی از طریق بکارگیری “تعداد زیادی عبارت های نیم پیش ساخته” که انتخاب های بسته ای را تشکیل می دهند، به دست می آید هرچند قابل تجزیه به واحدهای کوچکتر به نظر می آیند. (سنکلر ۱۹۹۱، ص ۱۱۰).

روان شناسی زبان

پالی و سایدر جمله هایی را ثبت می کنند که تقریبا مشابه جمله های فارسی زیر است. می توان چارچوب جمله های زیادی از آن برداشت کرد:

متاسفم که شما را در انتظار نگه داشته ام.

بسیلر متاسفم که شما را در انتظار نگه داشته ام.

آقای احمدی بسیار متاسف است که شما را در انتظار گذاشته است.

نمونه هایی از این دست را قالب های جمله، انگاره، قطعه ها، طرحواره ها یا پرهیب های جمله ساز، و عبارت های واژگانی می نامند. این الگوها می توانند در ارتباط با منابع فرایندی (رای ۲۰۰۲) و یادگیری زبان (ناتینگر و دوکاریکو، ۱۹۹۲)، از مزیت هایی برخوردار باشند. اگر این نظریه مورد تایید قرار گیرد که عبارت ها ی طولانی و سنگین نیز همانند واژه های منفرد ذخیره سازی می شوند، می توان توجیهی برای نحوه ی عملکرد انگاره ها و مدل ها در پردازش جمله ها به دست داد و پاره ای از الگوها را رد ارتباط با خطاهای کلامی توجیه کرد.