روش مشاهده و پژوهش های موردی
اصطلاحات “مطالعات مشاهده ای” و “مطالعات موردی” در پژوهش و آموزش ترجمه زبان انگلیسی در مفهوم یکسان نیستند و می توان هر دو را به کار گرفت. در روش پژوهش های مشاهده ای مجموعه ای از اطلاعات گردآوری می شود ولی روی آن ها بررسی انجام نمی گیرد. پژوهشگر فقط به مشاهده می پردازد بدون آنکه بکوشد بر روی آنها کنترلی داشته باشد. در روش پژوهش های موردی، بخشی از داده ها از طریق مشاهده به دست می آید لیکن امکان به دست آوردن اطلاعات با استفاده از شیوه های دیگر نیز وجود دارد.
پژوهش های مشاهده ای زبان شناسی
در این نوع پژوهش ها معمولا فرد یا افراد معمولی با نوعی توانایی های خاص مورد مشاهده قرار می گیرند و از این طریق به تعمیم هایی دسترسی حاصل می شود. حدی برای تعداد آزمون شونده ها وجود ندارد اما بهتر است تعداد کمتری در نظر گرفته شوند. در این نوع پژوهش ها، اطلاعات کیفی زمینه ای افراد آزمون شونده از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. از همین رو، پژوهش در مورد تعداد کمتری از آزمون شونده ها توصیه می شود. اطلاعات مورد نیاز را می توان از طریق ضبط رادیویی یا تصویری به دست آورد. در بادی امر، اطلاعات به دست آمده کیفی هستند، اما می توان از خلال آنها به اطلاعات کمی نظیر تعداد واژه ها نیز دست یافت.
مزایای پژوهش های مشاهده ای
۱) امکان کسب اطلاعات فالبداهه ای، همانند لغزش ها ی زبانی، رفتارهای فرازبانی، پدیده های پاتالوژیک و رفتارهای تعاملی وجود دارد.
۲) امکان مشاهده ی کاربرد زبان در بافت وجود دارد.
۳) نسبت به پژوهش های کنترل شده تز انعطاف پذیری بیشتری برخوردار است.
۴) از قابلیت اجرای بیشتری برخوردار است.
۵) از این روش می توان به عنوان یک پژوهش زیربنایی برای انجام پژوهش های بعدی استفاده کرد.
کاستی های پژوهش های مشاهده ای
۱) ضبط صدا و تصویر بدون آگاهی و کسب اجازه از آزمون شونده مغایر شئون اخلاقی است. از سویی، آگاه بودن آزمون شونده از این جریان ممکن است آزمون شونده را به نشان دادن رفتارهای زبانی تصنعی رهنمون گردد.
۲) برخی از رخدادهای زبانی همانند لغزش زبانی به ندرت بروز می کنند از این رو، پژوهشگر مجبور است مشاهدات طولانی داشته باشد که عملا کار پژوهش را با مشکل روبرو می سازد.
۳) به لحاظ اینکه متغیرها تحت کنترل نیستند، این امکان وجود دارد که روند موضوعات مطروحه، به سویی سمت و سو یابد که مطلوب پژوهشگر نباشد و یا ممکن است آنچه پژوهشگر به دنبال آن است هرگز رخ ندهد.
۴) تکرار یک پژوهش و یافتن شرایطی که در زمان مشاهده می شود عملا میسر نیست.
نکاتی که باید مد نظر قرار گیرد:
- پیش از آنکه کلید ضبط صوت و یا دکمه ی دوربین خود را بفشارید، ابتدا فکر کنید که دنبال چه موضوعی هستید، شاید هرچه از راه برسد به درد شما نخورد.
- فراموش نکنید که کسب رضایت آزمون شونده پیش و یا پس از ضبط صدا و تصویر ، یک امر ضروری است و در مورد کودکان رضایتمندی والدین آن ها شرط است.
- پدیده های گوناگون در شرایط مختلفی امکان بروز دارند. برای مثال اگر هدف شما مشاهده و بررسی مواردی است که لغزش زبانی رخ می دهد توسل به شیوه ی ضبط صدا از طریق رادیو و یا مشاهده ی مباحثات و مناظره های بین افراد متخصص، وافی به مقصود نیست چون امکان وقوع آن بسیار غیر محتمل است. برای بررسی این نوع رخداد زبانی باید افرادی را مورد مشاهده قرار دهید که در شرایط عادی نیستند. برای مثال، زمانی که خسته اند و یا در حالت عصبانیت هستند. در این موارد بروز این پدیده ی زبانی محتمل تر است.
- به یاد داشته باشید که نقش شما به عنوان مشاهده گر خارج از چارچوب قرار گرفتن نیست بلکه باید خود نقش فعالی داشته باشید. ما عضوی از گروه هستید و باید ضمن نظارت بر جریانات خود ایفاگر نقش باشید.
در مورد کودکان:
- در مورد کودکان، پژوهشگر می تواند دستگاه ضبط صدا را تعبیه نماید و از بیرون ناظر بر رفتارهای زبانی کودکان در تعاملاتشان با مربیان باشد. نمونه ی بسیار خوب آن را می توانید در ولز (۱۹۸۱ و ۱۹۸۵) مشاهده کنید.
- بسیار مناسب است اگر پژوهشگر پیش از انجام مشاهده فهرستی از مواردی را که مایل است در مشاهدات خود بیابد فراهم آوردو مئارد وقوع آن پدیده و بسامد وقوع را با ثبت علائم مشخص کند.
- در ثبت نتیج به دست آمده سعی کنید به الگوبندی بپردازید.در صورتی که نتوانستید به نتایج مطلوب دست یابید در گزارش خود علل نارسایی ها را شرح دهید.
پژوهش های موردی زبان شناسی
مطالعات موردی در شرایطی مطلوب است که آن مورد خاص منحصر به فرد و از زمره ی موارد نادر باشد و از سویی در آمیختن آن با سایر موارد به نتایج مطلوبی نیانجامد. این نوع مطالعه و بررسی می تواند در مواردی نیز که فرد یا موضوع مورد نظر آن چنان پیچیدگی خاصی برخوردار است که اطلاعات جانبی و مرتبط را نیز می طلبد، مطلوب باشد.
بررسی های طولی
این گونه بررسی ها به صورت طولی و در دراز مدت نتیجه ی بهتری به دست می دهند که ضمن آن پژوهشگر تمام موارد و تغییراتی را که در زمان انجام می پذیرد زیر نظر می گیرد. این گونه بررسی ها هم می تواند به صورت کمی انجام پذیرد و هم به صورت کیفی. اطلاعات مورد نیاز را می توان از طریق مشاهده، مصاحبه، آزمون و نیز از طریق کسب اطلاعات زبان شناختی و غیز زبان شناختی از والدین، پرستاران و اطلاعات کسب ضبط شده به دست آورد.
ملزومات تهیه مقدمات پژوهش
معمولا برای دستیابی به اطلاعات، رضایت فرد، پزشک، والدین، متخصصان گفتار درمانی فرد مورد نظر و معلمان وی مورد نیاز است. پژوهشگر باید بتواند اطمینان افراد نامبرده را در محرمانه ماندن اطلاعات جلب کند. تهیه مقدمات انجام پژوهش از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.
مزایای پژوهای های موردی زبان شناسی
۱) این پژوهش را می توان در محل و در حضور بستگان فرد و زیر نظر مربیان و پزشکان انجام داد.
۲) معمولا این امکان به وجود می آید که پژوهشگر نه تنها پژوهش خود را در مورد آن فرد انجام می دهد بلکه به صورت غیر مستقیم رفتار اطرافیان و کسانی را که به نحوی با فرد مورد نظر سر و کار دارند، مورد بررسی قرار می دهد.
۳) مطالعات درازمدت/ طولی تصویر بهتری ارائه می دهند که معمولا به دست آوردن آنها از طریق مطالعات مقطعی میسر نیست.
۴) با پیشرفت گام به گام پژوهش در یک پروسه ی زمانی، پژوهشگر می تواند راهبردها و رویکردهای ابتکاری خود را به کار بندد.
کاستی های پژوهش های موردی زبان شناسی
۱) اتکا بر یافته های یک پژوهش موردی و تعمیم دادن نتایج به دست آمده کار درستی نیست.
۲) بررسی ویژگی های شخصیتی و تعصباتی که افراد مختلف دارند. و نیز بارتاب هایی که از خود نشان می دهند کار ساده ای نیست.
۳) همواره این امکان وجود دارد که دسترسی پزوهشگر به آزمون شونده امکان پذیر نباشد.
۴) بازتابی که آزمون شونده با فرایند پژوهش نشان می دهد، با آشنایی بیشتر وی با پژوهشگر تغییر می کند. حتی کودکان نیز به این رویکردها روی می آورند.
۵) از نظر زمان، هم برای پژوهشگر و هم برای آزمون شونده و همراهان وی وقت گیر است.
چگونه مقدمات برگزاری یک پژوهش موردی را فراهم آوریم؟
۱) برای صرفه جویی در زمان، آزمون شونده خود را پیشاپیش شناسایی کنید.
۲) اگر قرار است با آزمودنی برخورد کنید که وی را نمی شناسید. بهتر است واسطه ای را برای این آشنایی در نظر بگیرید به ویژه اگر آزمون شونده از زمره ی افرادی باشد که تحت درمان های گفتار درمانی قرار دارد.
۳) این موضوع را به آزمون شونده و وابستگان تفهیم کنید که قصد شما درمان نیست و از تخصص کافی برخوردار نیستید. اگر کاری صورت می گیرد، تنها جنبه ی پژوهشی دارد و نه درمانی.
آزمون شونده ی کودک
۴) اگر آزمون شونده شما کودک است بر این امر پافشاری نکنید که والدین وی از محل آزمون خارج شوند. از پدران و مادران بخواهید که شما را یاری دهند.
۵) پیش از شروع گرداوری داده ها، مدت زمانی را صرف مشاهده کنید تا موضوع ارزنده ای را بیابید. پژوهش در موارد و موضوعات گوناگون موضوعیتی ندارد.
۶) حساسیت های فردی آزمون شونده را در نظر داشته باشید. مطمئن شوید که آزمون شونده با رغبت و میل آماده ی همکاری با شماست.
۷) پیش از پژوهش، کتاب ها و مقاله های مرتبط با موضوع پژوهش را با دقت بخوانید. با انبانه ای از اطلاعاتی که پیشینیان در اختیار شما قرار می دهند پزوهش را ادامه دهید.
بهره برداری از یافته ها
۱) از گردآوری نوارهای صوتی و ویدیویی اضافی خودداری کنید. سعی کنید داده های شما به صورت هدفمند گردآوری شوند.
ارزشیابی داده ها
۲) داده های خود را به تدریج و به صورت مستمر مورد ارزشیابی قرار دهید کار را به پایان موکول نکنید.
آوانگاری دده ها
۳) تنها به آوانگاری داده هایی بپردازید که مورد نیاز واقعی شما در پژوهشی است که انجام می دهید.
داده های مبنی بر نظریه های پیشین
۴) تنها بیان مشاهدات کفایت نمی کند باید داده ها مبتنی بر یافته ها و نظریه های پیشین باشد.
گزارش نهایی
۵) در گزارش نهایی خود به مواردی که به هر دلیل کنار گذاشته و به آن ها نپرداخته اید اشاره کنید. تا ارزیابی پژوهش شما با دقت نظر بیشتری صورت پذیرد و از ارزش آن کاسته نشود.
